青い鳥を見たよ！

　今朝は寝坊しました。心地よく目覚めたら時間が止まっているのかと思うほど部屋は暗く、一瞬自分の居場所が分かりませんでした。外は雨。空気が穏やかだったのかもしれません。目覚める前に私の手のひらには２羽のスズメより小さな青い鳥が止まっていました。晴れた夏の青空のように濁りの無い空色で、空中を飛んでいたら空に溶け込みどこにいるのか分からないような色でした。なぜかわが家の出入り口の所に小さな藪がありそこに止まっていたのです。私は柔らかな２羽の鳥を手に乗せて出入りする人に青い鳥よと声をかけても誰にも見えないらしくみんなきょろきょろと周りを見渡すだけで、私の傍を通り抜けてゆきました。大きな黄色のボールが小さなボールに乗ったような形の黄色いフクロウが子どもを返せと私を突っいたので目が覚めました。二つとも羊の毛の様にふわふわしていました。
　子どものころから時々意味不明な夢も見ます。昨夜は１０時間ほど水につけた黒豆を電気釜で炊きました。柔らかくなったところに砂糖を入れ保温で朝まで置いておいたのを思い出し、慌てて台所へ。黒豆はかなり甘くなっていました。保温を切りそのまま冷ますつもりです。わが家の黒豆は少々硬いです。重曹を入れて炊くと柔らかくなるのは知っていますが、ビタミンＢが壊れると聞いてから使いません。少々硬くても美味しいですし、残ったのはご飯に入れて炊きなおすとまた柔らかくなり美味しく食べられます。
　もうパン焼き機を使って餅も作りました。昆布巻きは巻くのが面倒ですので買う事にし、磨きニシンを白水で戻し、それだけを生姜と共に炊きました。塩出しした数の子は薄味の出汁に漬けこみました。今日はのんびりと栗きんとんでも作る事にします。市販の栗きんとんの甘そうなこと！どうしても食べる気になりません。
　夫の誕生日は正月なのでケーキ無しでお汁粉です。お汁粉用の小豆もすでに煮て冷凍庫に入れました。

　こうして書き出してみると結構年末の仕事をこなしているように見えます。今年はなぜか忙しかったです。来年はもっとのんびりしたいものです。

笑ってしまった！

11月の初めだったでしょうか壁に飾る小さな鉢植えの花を捜しました。全く日が当らない場所です。天気の良い日は窓辺に置きますが忘れてしまう事もありますので日陰を好む花はないかと捜しました。多くの花はお日さま印が付いていて可愛い日陰の花など望むべくもないようでした。10センチほどの緑の葉の茂った『やぶこうじ』なるものを見つけました。2個ずつ計4個の真っ赤な実がついていました。
　さてひと月が過ぎた頃葉が真ん中に密集しているのが気になり葉を拡げてみる事にしました。洗濯バサミでひろげた枝を鉢を入れたカバーの縁に止めました。枝の間に不思議な緑の棒が見えました。よく見るとそれは増加を作る時に紙を巻いて使う針金のようです。そしてその棒の先に真っ赤な実が付いていて葉の間に絡まらせてあったのです。
　このやぶこうじの実本物の植物に見えます。もう2ヶ月近くたつのに皺ひとつ出ません。やぶこうじの実はこんなに赤いのでしょうか。自分のうかつさに笑っています。さて、先日は同じ店で葉に金粉をつけたやぶこうじを見つけました。私と同じうかつものが多いという事でしょうか。

ガマズミ

　6ヶ月ほど前の話です。友人の一人が私のパンを食べてみたいと言ったのですが彼女の願いをかなえて上げられずにすごしました。もう年末、他の友人に頼んでパンを1個届けてもらいました。彼女は2度癌の手術をしています。何とかいう食療法をし、ご飯も玄米です。私のパンの添加物と言えばドライイーストくらいのもので他のものは一切いれていないので食べてみたかったのでしょう。
　彼女から絵葉書の礼状が来ました。絵はガマズミでした。何語でしょうか。ラテン文字で名前らしきものが書いてあります。ではエスペラントではとエスペラント名を捜しました。Viburnoでした。そんなバカげたことをしているうちに子どもの頃をことを思い出しました。ガマズミを捜し、食べ歩いた冬の事です。
　今と違い東北の冬は雪が沢山降りました。降っては太陽の暖かさで少し解けます、降っては解けを繰り返します。2月寒の時期になると1メートルを超える雪は硬くなります。いわゆる硬雪です。子どもの体重ではカンジキを履かないでも雪に足を取られることはありません。野原や小高い藪地を自由に歩けるようになります。落葉樹の葉もうはがありません。遠くからでもガマズミの赤い実は目に入ります。の子たちはどこにガマズミがあるかよく知っていてこの時期になると探しに行くのでした。私は誘われるままについてゆきました。真っ赤な実は冷たく、いまにもしたたり落ちそうな赤い四図のようになっています。枝を引き寄せて直に口に入れると甘く酸っぱい味が口に入るのでした。私たちは満足し、また来年ねと家路につくのでした。年に一・二度の楽しみだったように思います。ガマズミの実を食べられることを知っている人はもう多くはいないかもしれません。

古新聞

　茶箱に紙を張ろうと以前購読していた新聞　Heroldo de Esperanto01)を戸棚から取り出して面白い記事を探しました。その時に目に入ったのは 'La Bona Volo: cxu nava Kibosxa-skandalo'（Helordo5(2000)2001）（Bona Volo:新しい希望社スキャンダル？）という見出しでした。希望社についての説明は"1918年後藤静香氏が設立した道徳的な会であり100万人以上の会員が集い、そのほとんどが素朴な（幼稚な？）若い女性であった。会は1930年にエスペラントを取り入れ、雑誌その他を出版した。後藤氏は1933年オックスフォードの世界エスペラント大会に参加している。1933年希望社の財政に不正があるとして後藤氏が検挙され希望社は解散した。"とありました。

　学生時代、朝日ジャーナルに堀田善衛 だった思うが、大本への弾圧について書いたを連載を読みました。当時は新しい考えや宗教に対しての弾圧は色々とあったでしょうから希望社の財政不正についても私は真偽を判断できません。これはあくまでも記事の内容です。

　実は1991年、ノルウェーのベルゲンで開催された世界大会に参加しました。世界大会もさることながら北欧での障害者の社会的な生活状態を見たかったのです。スウェーデンとノルウェーのエスぺランティストが自分の地域の障害者の生活ぶりを見学させてやると心く良く引き受けてくれました。ノルウェーのオラフは75～6歳でした。彼は若い頃日本人と文通しており、小坂さんが自分の詩を添削して雑誌エスペラントに載せてれたが、その際勝手に添削したことをわびる手紙を添えて雑誌を送ってくれたととても感激していました。自分はもうそれほど長く生きられないから日本の雑誌は日本に返したいと3冊エスペラントの雑誌を渡されました。その中の1冊が希望社の1933年6月号だったのです。

　引越しの折に他の2冊がどこかに隠れてしまったのにこの色褪せた雑誌だけがなぜか機会あるごとに出てきます。ついつい古いHeroldoの記事につられて希望社について調べまてしまいました。驚く事に後藤静香氏の教えを座右の銘としている人がスポーツ界その他の有名人の中に今も多くいるそうです。

　Bona Voloについてはエスペラントの記述がありました。2007年横浜まで開催したエスペラント世界大会に参加していたそうです。

後藤静香のプロフィール・経歴・略歴

後藤静香、ごとう・せいこう。日本の社会教育家、社会運動家。大分県出身。東京高等師範学校（のちの筑波大学）数学専修科を卒業後、大分高等女学校、香川女子師範学校で女子教育に従事。教員時に書いた著書の中学入試参考書『算術倶楽部』がベストセラーとなった。希望社を設立し、雑誌『希望』『のぞみ』『光の声』『泉の花』『大道』などを発行。格言や偉人伝、寓話などをわかりやすく解説した雑誌『権威』は１００万部を発行。様々な層の人々に愛読された。社会運動家として点字の普及、ハンセン病患者救済、エスペラント運動、老人福祉、アイヌ救済、現代仮名遣いの普及などに尽力。希望社解散後は、光の家を主催して生涯を社会教育に捧げた。
　
http://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%BE%8C%E8%97%A4%E9%9D%99%E9%A6%99_(%E7%A4%BE%E4%BC%9A%E6%95%99%E8%82%B2%E5%AE%B6)

http://eo.wikipedia.org/wiki/Legio_de_Bona_Volo

大根と牛乳

　木曜日はエスペラント。学習後の楽しみは同じ建物内にあるＮＰＯ法人が経営する食事処で食事することです。手作りですので味も余計な添加物が無く素朴で美味しいのです。値段は600円。コーヒーなど飲み物付きで700円です。以前はワンコイン500円でしたが消費税が上がったので100円値上がりしました。
　日替わりメニューは二つです。主なおかずの他に味噌汁と箸休めの小さなお皿が2つとかわいらしいデザートが付きます。今日はどんなものが出るかといつもの楽しみにしています。昨日のメニューは牛丼と大根と鶏肉のグラタンでした。大根と牛乳の組み合わせ料理はは食べたことがありませんでしたのでグラタンを注文しました。喉が火傷するのではないかと思うほど熱かったです。でも、大根と牛乳の組み合わせがこんなに美味しいとは思いませんでした。夕食に早速応用しました。

　まずは大根。皮を厚めにむきイチョウ切りにして電子レンジで柔らかくしました。買い置きのベ－コンをフライパンで焼き油分を出し、フライパンから取り出しました。ベーコンの油だけでは少々油分が少なかったのでオリーブオイルを加えて玉ねぎと大根を炒めました。ベーコンをフライパンに戻し、バターを少々たし、小麦粉を振り、炒めて牛乳を入れ一煮立ちさせて出来上がりです。大根の簡単シチューと言う所でしょうか。、粉チーズを振り、前日の残りのブロッコリーをあしらったら見栄えも良くなりました。簡単調理にしてはとても美味しかったです。

ザメンホフ祭

　12月14日（日）ザメンホフ祭の参加者はたったの45名。ちょっとさびしかったです。でも、そのせいか若者の姿が目立ちました。今回は公園は無かったですが、エロシェンコ生誕125周年記念行事を勧めている方々が色々と発表し、多く参加者が出演者になっていましたのでそれなりに意義のある会であったと感じました。　

　個人的には思いがけぬ方から思いがけぬ贈り物をいただきました。一人は私の手湿疹を心配して指先が無く作業に支障をきたさない手袋を4対もくれました。綿製が二つ、絹製が二つです。どちらも柔らかく肌触りのよいものです。ただ、この白い手袋をそのまま使ったらすぐに汚れが目立ってしまいそうです。古い紅茶を取ってあるので紅茶色に染めたいと思います。触媒には銅が良いでしょう。銅の触媒を作ろうと銅版のかけらを瓶に入れ、米酢を入れていたものはがありましたが、酢がすっかり蒸発して緑青がふいているだけでした。米酢をいれてしばらく置けば使えるようになるでしょう。染めはしばらくお預けです。それにしても4対の手袋。大事に使ったら一生使えそうです。

　もう一つは草履の形をしたかわいらしいポーチです。古い絣を継ぎ合わせてつ作ったもので真似して作りたくなるようなものです。

　月曜日は太陽光発電の点検でした。同行した女性職員が昔は英語を学習していたとかでエスペラントに興味を持ってくれたので他の人たちが点検している間に彼女の求めに応じてエスペラントの本を見せたり説明したり、これ宣伝に努めました。学習をしてもらえたら嬉しいのですが、エスペラントに興味を持ってもらえただけでも嬉しいです。

思いは同じ

　ブリキ張りの茶箱は台所に置き玄米その他の鉾ンに使おうと考えましたが結構場所を取ります。棚を取りつけようと昨日はホームセンターに行きました。幸運にも棚は3日間の割引セールをしていました。
　さてついでに雪かき用スコップを買う予定でした。ホームセンターに入って驚いた事に大勢に人がスコップを買っていました。この地ではドカ雪など降ることなどあまりないので昨年のドカ雪には驚きました。隣近所もみんな間に合わせの道具で雪かきをしていました。シャベルを買いに行った人も多かったようですが、どこも売り切れだったようです。備えあれば憂いなし！みなさん、同じ思いで買っているようでした。
　今朝は真っ白に霜が降りでいました。今日は衆議院選挙の投票日です。結果はどうあれ選挙に行きます。また、神奈川県のザメンホフ祭です。投票の後で参加する予定です。

茶箱

　姉に茶箱を貰って欲しいと言われ断ったと友人に話すと茶箱など今は手に入らないし、プラスチック製の箱は早く老化するから貰った方が良いのではと勧められて貰ってきました。

　ひとつは多分戦時中に大切なものを入れて疎開させていたのでしょう。内側には古い新聞紙が張ってあり、その下には大福帳のような和紙がはってありました。新聞の日付は昭和3年6月20日。外側にも和紙がはってあり木の継ぎ目には下張りとして蚊帳のようなものが張ってありります。その上に和紙がはってあるのでした。和紙の上に柿渋でも塗ったのでしょうがまっ茶色で、下に墨で書かれた文字が見えます。古い紙をすべて剥がすつもりでしたが、これも歴史の証しかと思い途中で止ました。私も別の紙を張ろうと思っています。
　もう一つは比較的新しく、中にブリキが綺麗に張ってあります。戦後のものだとしても姉たちが千葉に引っ越したのは62歳の甥が小学生の時ですから少なくと50年以上はたっているでしょう。空気に触れていないので中のブリキは輝いていました。さて、何を捨て、家のどこに収めるかまだ決まっていません。その前に箱に化粧を施し、私がいなくなった時にこんなものどうして残したのだろうと家人が頭をひねるような形で残したいと思います。
　現在は庭がわりのウッドデッキに置き、消毒のつもりで日にさらしています。あと数日雨が降らないことを願っています。

日付


錆らしいものが見えない内部

帰宅

　昨日6時過ぎに帰宅しました。行きも帰りも渋滞があってとても疲れました。ブレーキを踏むと右側臀部の筋肉を使くらしく昨夜一晩中引きつるような痛みに悩まされました。

　姉の所では開かないという物置をこじ開け中にあったお釜や火消し壺などの鉄製品や長火鉢の銅の部分などを持ち出し、車に積んで古物商の所に持って行き引き取ってもらいました。その他、姉が自分でやろうとしてできなかった二階の蛍光灯の取りつけや、トイレの電球などのを替えました。
　姉は例のごとく私に指圧で治療を施してくれたのですが、ツボにあったているのは分かりますが力が弱くて効果があったかどうかは疑問でしたが、黙って治療を受けました。
　来週は指圧学校で同期だった人が巣鴨で治療院を開いているのでそこに治療を申し込んだそうで一人で出かけるそうです。それを聞いて昔のケースワーカー仲間が送迎を申し出てくれたそうです。本人が言うにはそれは困る、巣鴨まで4回、電車を乗り換通えるかどうか自分に課した新しい挑戦だからと断ったそうです。まあ、それだけの気力があれば当分は元気かもしれません。ただ、右手の力が無くなり、自動車のエンジンも右手でかけられないという。それでも東京にいる息子の所に車で行ったそうです。ちょっと怖いですね。

　金曜日、盲目の落語家のエスぺランティストについてドキュメント放送がＮＨＫであると日本エスペラント協会の知らせで知りました。姉の所へ出発する前に録画予約をしておきました。今日は買い物がありますが、できればその録画でも見てのんびりしたいものです。

終了：Mara stelo

　姦し娘ならぬ姦し女性3人のうち一人が帯状疱疹とかで入院しました。夫君なき後大変だった彼女には病院でゆっくり休んでと声をかけました。

彼女が加わる前にModestoのMara Steloを最後の章を残してお休みしていたのですが、昨日二人で読み終えました。病人には申し訳ありませんが、気にかけていた読みかけ本が一冊減ってまあめでたしと言う所でしょうか。　

　今日はこれから千葉に行きます。先月姉の所に行こうしていたら突然息子が現れて行けなくなりました。言葉なしの変なメールを貰って心配して甥にまで電話しました。今度行くという事には元気なメールが・・・。まあ、年老いるとこんなにも現金になれるのでしょうか。（私は姉に比べるとずうっと若い？！）

完読！

　マジャリ・ブルタン（Marjare Boulton）著のPOETO FAJRAKORAを読んでいると以前書きました。ずいぶんと長い期間掛かりましたがようやく読み終えました。 諸事情により中断しながらも飽きるという事はありませんでいた。特に第5章、POEZIA　PERSONECO　KIEL　MEMSTARA　ARTVERKISTOには　マジャリ・ブルタンの人間的感情が随所に表れていて興味深かったです。それは彼女とバギーの親密さからでる感情なのでしょう。老齢の物静かな彼女しか知らりませんでした。でもあの静かさ謙虚さ（一般的エスぺランティストに囲まれて食事しながらみんなの話に耳を傾け、受け答えしてた）は内に秘めた情熱だったのでしょう。

　バギーは晩年の生活苦の中でもエスペラントのために頑張っている様子は時にはわが師伊東三郎と重なりました。所詮詩人に定職につくことなど無理なのですが、多くの人はその事で彼を非難していました。バギーも同じような境遇であったか、それ以上の辛い境遇にいたのだろうと感じたりもしました。バギーにとってエスペラントは平和と結び付いたものでした。彼の好きな言葉：　私たちは人類を救おうとするな、私たちはただ人類に尽くそう。
　同感です。人類を救うと公言する人は自分を神と名乗る人だけでしょうから。

　また繰り返し読むかもしれません。

POETO FAJRAKORA: Majorie Boulton

ENKONDUKO (ReinhardHaupenthal)

p. 8 … la esploroj de Auld mantras, ke fakte estas tri homoj, kiuj kvankam preskaŭ samtempe, tamen sendepende, elfariĝis la Esperantan poezion: Miĥalski , Kalocsay kaj Baghy. Eble neniu alia poeto verkis tiom kvante Baghy.

…ke la verkmaniero de Baghy estis kutime hasta, supraĵema. Tio, sendube unuflanke garantias al liaj verkoj ian sentordecon kaj naturecon, dum aliflanke ĝi rabas al ili la fajlitecon kaj poluron de la kaloĉaja poezio. … , ke Baghy neniam elpaŝis traduke.

p.9 Nun sentiĝas jam pli forte emon de Baghy al filozofiaj meditoj, kiuj lin frue kondukis al la aksiomo, kiu kvazaŭ ĉefmotivas liajn verkojn: Amo kreas pacon ― Pacamo konservas homecon ― Homeco estas plej alta idealo.

1.POETO FAJRAKORA, SED NE FAJRAKORA NUR

p.18 … des pli tiuj, kiuj havis kun li vere personajn rilatojn, ja rimarkis, ke li enfaze kaj spotane esprimis multajn emociojn； li flame kaj facile ekkorelis, kvankam, estasnte bonkora, li estis facile repacigebla; li emis saluti per boaaj brakumoj subitaj; li multe grimacis, larmis, ridetis, kriis, kisis.
『造語要素des』; desinfekti = malinfekti, desodori= senodori, despanei= senpanei

p.19 Proprciosenta tasko permesas al ni rigardi la verkon de Baghy, kiel li rigardis Esperanton:

Vi estas suno, radias,Vi kun nova ĉarm’!
Malico mokas: “ vi makulojn havas!”
Sed tiuj de la suno mem ĉu gravas?
Ĝi estas tamen fonto de de l’ viviga varm’!

Kaj ni atentu la fakton, ked um la vivo Baghy videble evoluos kiel artisto: Ĉielarko kaj multaj poemoj en aŭtuna Foliaro impresas kiel verkoj finpoluritaj, detale prilaboritaj.

p.19 　Li scipovas nur hungaran kaj Esperanton; li havis ĉiujn kultuajn malavantaĵojn de malriĉeco. Kiel multaj malriĉaj aŭtodidaktoj, Baghy akiris valorajn sciojn, sed nesisteme.… Sed universitataj diplomoj ne estas solaj atestiloj pri intelektaj kvalitoj.

p.21 Kvankam muele kruela vivo ne permesis al li akiri la vastan literaturan kulturon de Kalocsay, li certe legis poemojn. Ŝajnas probable, Petofi multe influas lin, kaj eble aliaj hungaraj poetoj.

p.22 li ankaŭ ofte uzas strofoformojn konsterne malfacilajn, kaj subtenas tiujn formojn tra multaj ripetoj. …

p.24 Kelkfoje li uzas trofacilajn, nenion solvantajn rimedojn de nura interjekcio; sed li ofte kunmetas onomatopeojn vere enfazajn kaj taŭgajn. p.25 Ĝenerale la poemon de Baghy havas bone konstruitajn strukturojn; temas ne nur pri strofoformojn, sed pri sekvoj de ideoj; aranĝoj de bildoj aŭ tropoj; anekdotoj aŭ hisoroj organizitaj; signifaj kontrastoj, diarektiko, zorge preparitaj klimaksoj kaj surprizoj.

p.26 Kiam ni admiras la lertecon kaj intiman lingvosenton, per kiuj postaj verkistoj eluzas apartajn eblecojn de Esperanto, ekzemple Auld, Rossetti, Maura, Ragnarson, ni ne forgesu, ke estis Baghy kaj Kalocsay, kiuj pioniris tian plenan uzadon de ĝia fleksebleco.
ies intiama vivo, intima vizito, intima parolado, intima amiko, intimaj rilatoj

p.27 ; sed lia tuta temaro inkluzivas ne nur intimajn emociojn kaj personajn opiniojn, en kiuj eksteriĝas por prezenti la travivaĵojn de aliaj: premataj labolistoj, lacaj kamparanoj, suferantaj soldatoj, ĉiesulinoj, malriĉegaj senlaboruloj, kaj milit-invalidoj...

p.28 Inter liaj poemoj Ĉielarko mantras la plej konstante altan artan nivelon, kaj kelkrilate estas lia plej matura volume.

Por tiu verko li, laŭ siaj ebloj, esploris diversajn kulturojn kaj serioze pripensis la taskon de artisto, kiu volas propralingve, propramaniere, pritakti fremdan tradician legendon. Do tiu libro plej klare mantras la intelektan flankon de fajrakora poeto; …

　 Valoras studi dum kelkaj minutoj unu el la sufiĉe finitaj, ellaboritaj poemoj de Baghy. Mi elektis “ Homo de reloj”… ; ĝi kredeble sidas pli en la meze ol ĉe la pinto de lia multnivela verkaro… ; kaj ĉar ĝi bone ekzampligas ĝuste tiun malbirdecan, konscie intelektan laboron de Baghy, kiun mi enfazas la nuna prelego.

p.35 , ke asertis, tre vere por si mem;

Por kio vivas poeto?
Por semi amon en la kor’

p.36 , kiam komencanto petis, ke li skribu ion en albumo, li skribis:

Por rememori pri mi
vi petis unu penson.
Mi penas min esprimi:
Kulturu vian ― menson!

Ⅱ. EN LA DIREKTON DE MATURA ESPERATA ROMANO

p.37 ,… romano devas enhavi minimume 50.000 vortojn.
PIV proponas, ke ‘la novelo distingiĝas disde la romono per kondensadode la rakonto, disde la fabelo per realism e la temo’
Pri la tri gravaj romonoj de Baghy,… Viktimoj; proks. 47.000 vortoj, Sur Sanga Tero; proks. 52.000vortoj, HUra!; proks. 120.000vortoj.

Paŭlo Paal; ĉ. 42.000vortoj.( la evoluado kaj karakter-prezentado estas laŭ skalo pli de romano ol de novelo; La Verda Koro estas tiel mallonga, nur proks.27000vortoj.

p.38 ( La Verda Koro) se ni konsideras ĝin rilate al ĝia cello, ĝi estas unika kaj senspirege virtoza verketo… Ĝia cello estas pedagogia. Baghy volis krei “ simplan legolibron” kun gradigitaj stilo al niaj novaj gesamidianoj,…

p.39 Paŭlo Paal estas romaneto, kiun mi deziras pli longa; mi suspektas, eĉ, ke iam Baghy planis ion pli grandskalan,…

p.44 Nikrasov: Nikolaj vadmil roviĉ, ruso, ĵurnalisto. Nask. 18 dec. 1900. E-isto de 1915. Lia kritiko eliras ĉefe el orginala sociologia vidpunkto. Li tradukis multajn rusajn poetojn. Li ankaŭ verkis multajn originalajn poemojn.

p.46 La siberiaj romanoj havas kelkajn verajn meritojn.
Unue, ili restas kortuŝaj; ili ne estas nur dokumentoj, historie tre interesaj, pri duonforgesitaj epokoj, sed universalecaj bildoj pri krueleco de homoj al homoj …
Due elstare bona estas la dialoga lingvaĵo de Baghy. Se li foje falis en troan teatrecon pro siaj pensokutimoj de aktoro, li ankaŭ almenaŭ sciis kiel verki paroleblan kaj kredeblan dialogo.

p.48 Laŭ la kriterioj de monda beletristiko, la kapablo verki vivsimilajn dialogojn kaj deiferencigi karakterojn kaj situaciojn per parolmanieroj estas kompleneble, io elementa; se en la historio de la esperanta literaruto tiu nova lerteco kaj realism de Baghy estis grava, pionira, epokfara afero.

p.49 (pri Hura!) … rekoni Hura! Kiel grandan romanon de Baghy kaj unu el la ĝisnunaj tri plej grandaj romanoj en Esperanto. ( La aliaj estas Kiel Akvo de l’ Rivero kaj La granda Kaldrono de Francis.)

p.52 Baghy forte puŝis la esperantan roanon en diarekto al plena matureco: siatempe nekompreneblre vivaj kaj naturecaj dialogoj kun diferencigitaj parolmanieroj; …

Ⅲ. LA MULTSPECAJ NOVELOJ DE BAGHY

p.55 Ĉe la fino de la poemaro Pilgrimo troviĝas dektri paĝoj de tiel-nomitaj “spiltoj”; ni povsus nomi ĝi prozopoemoj;

p.61 “Sonĝo pri Morto”… ; ĝia prozo estas ofte neordinare bela; la fantazio estas riĉa, larĝhorizonta, inventema; enestas multaj interesaj pensigaj pensoj pri filozofiaj demandoj; sed mi verdiktas … kaj ke ĝi ne sukcesas kiel tuto.

p.64 Temo, kiu ripetiĝas tra la verkaro de Baghy, estas tiu de seksa malfido, ĵaluzokaj pardon; la temo de la noveloj “ Nur homoj”, “ Sinjoro Melonkapo” kaj “ Kancero de Animo”. Kvankam la temo iom obsedis Baghy, kredeble pro propraj intimaj suferegoj dun la epoko de lia reveno el Siberio.

“ Sinjoro Melonkapo” estas mallonga, sed bele konstruita kaj lerte oblikva rakonto…
　　
Emba: Baranyai Imre, hungaro nask. 1902. Pentraĵagento. Propagandas E-on en social-demokrataj rondoj. Membrano de SAT. kunlaboranto de la Enciklopedio.
Totsche (toĉe) Lajos, nask. 1902. “De paĝo al paĝo”

p.65 Nur Homo ; ĝi sukcesas kiel grava, universala kontraŭmilita verko sen propagandecaj aŭ stereotipaj trudaĝoj; ĝi simple montras, per mikroskopa gvatado al tri specimenoj, kiel militaj disŝiroj detruas homajn rilatojn, kaj eĉ sen kugloj traboras homajn korojn.

Kancero de Animo (p.67) Ĉi tiu novelo, kontraste al “Nur Homo”, estas ironia, oblikva, iom uzas metodojn de krimimalaromano per elvoki situaciokn vere tragikajn.
　
p.68 Multrilate Printempo en la Aŭtuno estas artverkoa subtile ekvilibra; en la dolĉon miksiĝas acideto kaj amaro.

p.70 Estus pli facile, ripeti ion, kion oni jam aplaŭdis, ekzemple krei novajn aventurojn de Mihok; sed Baghy elektis vojon malpli facilan, sur kiu partaj fiaskoj estis ne eviteblaj.

Ⅳ. ANKORAŬ NIA GRAVA DRAMVERKISTO

p.71-72 Multaj bonekaj tradukoj en nacilingvaj dramaj majstroverkoj, kaj multaj sukcesaj teatraj prezentadoj de tradukoj, ja, plene pruvas la taŭgecon de nia lingvo por teatro; sed nia originala dramo restas malriĉa, amatora.

p.80 Sonĝe sub Pomarbo estas io alia; laŭ Baghy, “triakta lirika komedio en ses fantaziaj bildoj”. Ĝis nun ĝi estas eksterdube la ĉefverko de nia drama literaturo; tamen mi ne povas senrezerve taksi ĝin plensukcesa.

p.84 Verŝajne estas la ekzisto de tiaj travivaĵoj, kiu pelas nin al komcepto de eterno ne kiel senfina tempodaŭro, sed kiel ia estertempa esteco, io kvalite malsama al nia konata tempomondo. Ankaŭ universala estas kontraŭvola kompreno, ke, eĉ ni subjektive sentas, ke ni staras sur la pinto de vivo, pura ekstaza esteco ne estas por ni homoj; ni devas rilati kun la tempofluo kaj aktivi la vivo.

p.88 Eble estis pli bone, legi Sonĝe sub la Pomarbo kiel poemon, ol kiel dramon, almenaŭ ĝis oni povos vere spekti ĝin kiel dramon.

Sed li estis nia granda drama pioniro, kiu komprenis profisie pri artoj de la teatro… ; kiu pruvis, ke Esperanto plene taŭgas por tragedio, komedio, farso, skeĉo, poezia dramo. Li nemezureble staras super ĉiuj ni aliaj.



Ⅳ　ANKORAŬ NIA GRAVA DRAMVERKISTO

p.71-72 Multaj bonekaj tradukoj en nacilingvaj dramaj majstroverkoj, kaj multaj sukcesaj teatraj prezentadoj de tradukoj, ja, plene pruvas la taŭgecon de nia lingvo por teatro; sed nia originala dramo restas malriĉa, amatora.

p.80 Sonĝe sub Pomarbo estas io alia; laŭ Baghy, “triakta lirika komedio en ses fantaziaj bildoj”. Ĝis nun ĝi estas eksterdube la ĉefverko de nia drama literaturo; tamen mi ne povas senrezerve taksi ĝin plensukcesa.

p.84 Verŝajne estas la ekzisto de tiaj travivaĵoj, kiu pelas nin al komcepto de eterno ne kiel senfina tempodaŭro, sed kiel ia estertempa esteco, io kvalite malsama al nia konata tempomondo. Ankaŭ universala estas kontraŭvola kompreno, ke, eĉ ni subjektive sentas, ke ni staras sur la pinto de vivo, pura ekstaza esteco ne estas por ni homoj; ni devas rilati kun la tempofluo kaj aktivi la vivo.

p.88 Eble estis pli bone, legi Sonĝe sub la Pomarbo kiel poemon, ol kiel dramon, almenaŭ ĝis oni povos vere spekti ĝin kiel dramon.

Sed li estis nia granda drama pioniro, kiu komprenis profisie pri artoj de la teatro… ; kiu pruvis, ke Esperanto plene taŭgas por tragedio, komedio, farso, skeĉo, poezia dramo. Li nemezureble staras super ĉiuj ni aliaj.


Ⅴ. POEZIA PERSONECO KIEL MEMSTARA ARTVERKO

p.90 Auld priskribas Baghy kiel “post ZAmenhof, la plej popular esperatisto en la mondo”, kaj asertis, ke “ l aminda karaktero de la aŭtoro ĉiam trudiĝis inter liaj verkoj kaj la kritikistoj, tiel ke estis kvazaŭ blasfeme sugesti, ke ie-tie la artistoj falis aŭ lamis.

, ekzistas recenzoj pri Baghy-verkoj ne nur nefavoraj, sed maljustaj kaj eĉ kruele insultaj. Amindeco garantias amatecon; grandskala amateco povas en si mem veki malicon eĉ aktivaj de enviantoj.

p.91 Se Baghy estus nenion verkinta, liaj servoj al Esperanto restus grandaj kaj unikaj.

p.92. < letero de Baghy> …mi ĉion faras laŭsisteme en la literature laboro ne forgesante pri tio, ke nia “ deligenta kolegaro” ankoraŭ ŝatas la simplaan lingvaĵon kaj ne tre komplikajn temojn. Se iu iam prenos al si taskon tralegi miajn skribaĵojn, li certe povos konstati, ke tiu vagabondfantazia J. B. almenaŭ respektis la bezonojn de nia literature evoluo kaj bonvole servis por doni al la kursanoj.

“… mi neniam verkis por la kritikistoj, por postparolantoj; sed mia verkis por tiaj simplaaanimaj homoj, kaiaj estas mi mem kaj plimulto sw ĝuantoj de nia literaturo.

p.93 ; li esprimis timon, ke trod a neologismoj el eŭropaj lingvoj kalfaciligos lernadon de la lingvo por azianoj… , unuflanke Baghy, kiu celis servi tujajn, amasajn bezonojn sed tiurvoje kreis artverkojn; kaj aliflanke Kalocsay, kiu pli celis krei altnivelajn artverkojn, volis jam puŝi nian ligvon ĝis limoj de esprimeblecoj laŭ altaj mondliteraruraj artkriterioj, …, kaj tiuvoje tre larĝigis interektajn perspetivojn de Esperanto.

p.94 Ni ne forgesu,ke instuisto kiel Baghy ne nur multe instruadis Esperanton; li ankaŭ instruis, plej parto per ekzemplo, pri instruistaj artoj, …
p.95 Li tre aktivis ankaŭ sur tereno de tutmonda Movado… ; li penadis en pluraj kompleksaj, malfaĉilaj situadioj helpi al unueco, tpleremo kaj saĝa pada kunlaborado; kaj absolute mankis ĉe li persona vanteco aŭ potenc-avido.

p.95~p/98 < pri Publika Letero>

do liaj laboroj por Esperanto donus al li eĉ altan lokon en la esperanta panteono, tute sen lia literature kontribuaĵo.
… Ni ne forgesu, dum granda parto de lia vivo, pro enlandaj plitikaj situacioj, lia primovada laboro postulis de lit re delikatajn ekvilibrojn, deplomatecajn takuton, ofte eĉ ian ruzecon tute ne naturan aŭ agrabla al tiu sincerega, ver-ama homo; kaj ofte eĉ endanĝerigis lin.

p.99~ p.103 < pri malsanaj, malri&#265;a vivo de Baghy>
p.102~p.103 , < pri rialto kun la edzino

p.104 < pri rialto kun tiam re&#285;imo
; li estis kontora&#365;-fa&#349;ista, anka&#365; forta patriota hungaro, kvankam li abomenis &#349;ovismo; sed dum lia tuta vivo li devis pensi dan&#285;eroj de herezoser&#265;ado, miskompreno a&#365; malice misprezentado. Verkidto kiel Baghy bezonas spacon por esplori la vivon kaj ser&#265;i la veron; brokrataj pendanta&#309;oj lin limigante kaj timigante tre malhelpis ne nur la homon, sed artiston.
Etmensaj brokratoj malhelpis multmaniere. Dun “ Granda Silento” ili malaperigis multajn leterojn liajn al eksterlandaj geamikoj, a&#365; iliajn leterojn al li… Post 1956, &#265;io tia ege pli boni&#285;sis. Tamen ―
en 1957 li intencis &#265;eesti la Universalan Kongreson en Marsejo; li havis la komision de ministrio, valuton voja&#285;bileton, vizon; sed iu burokrato minora, kiu … , tro longe retenis lian pawporton kaj seniluzigis lin kaj centojn da esperantistoj.

p.105 en 1960, mi, jam farante prelegvoja&#285;on en Hungarlando, aran&#285;is por Baghy similan voja&#285;on en Britujo… Multaj el ni en Britujo fabore laboris, aran&#285;is programon ne nur culture valoran, sed espereble sanigan kaj agrablan por li; &#265;io estis preta, kiam iu (tielnomita esperantisto!) ial intervenes, pork e li ne ricevu pasporton. Li mem ne certas, sed kredis, ke la vera motive de tiu persono estis envoi.

L. K&ouml;key ; Lojos, hungaro Nask. 31 majp 1897. E-isto de 1919. 1928~1930 redaktoro kaj eldonisto de H.Heroldo. laboris por anka&#365; Pane&#365;ropa Movado. Redaktoro de la Enciklopedio.

p.106~ 109 < pri karktero kaj trajtoj de Baghy>

p.107 Baghy lasis ĉe mi la impreson, ke li ne tiel celis, egocenre sanktuleca, ke tiu Baghy estu bona homo, sed ke aliaj homoj, kaj kelkaj valoraj celoj ― paco, toleremo, interhoma kaj internacia kompremo, kompato, justemo; kaj Esperanto, por li tiel essence ligita kun paco, farteco, kaj justeco ― ricevu la fidelajn servojn de tiu malgrava Baghy. Unu el liaj favorataj frazoj pri prindipoj estis; “Ni ne penu savi la homaron; ni penu nur servi la homaron,”

予防注射

　日曜日肺炎球菌の予防注射をしました。これは65歳以上で5歳間隔で公費支給の用紙が送られてきているのですから、これを読んでいる方には大方私の年齢が推測できるでしょう。先月医師にこれからの10年は今までと違う、絶対に予防注射は受けるべきと諭され不用品の袋に捨ててあった用紙を探し出し持って行きました。

　さて夜中寝返りを打つたびに腕の痛さで目を覚まし、昨日の午前中はじくじくと痛みました。おまけに頭もぼんやりして何もしたくない有様ででした。注射と言うものはわたしには向いていないようです。思い起こしてみると注射を打ったのは45年前、破傷風菌のいるという土地に引越し、子どもたちに予防注射をしておいた方良いと言われて私も一緒に打って以来でした。

　Ｅ用クリスマスプレゼント1個だけ送りました。SAL便の小形包装物で送ろうとしたら200グラムほど重量オーバー。EMSでも普通便とそれほど変わらないと言われました。古毛糸をEMSで送るのも馬鹿げているので持ち帰り、250グラムほど毛糸を抜き取りました。EMSだと5400円の所、2080円で済みました。
　孫たちに何かあげたいと思ってもこの送料が枷になります。ＨにはＭにあげたと同じアンパンマン図鑑を上げようと思うのですが、図鑑そのものは小さいのに大きな箱に入っていました。箱から出して小さい箱に移すか、それとも覚悟を決めて高い送料で送るか悩んでいる最中です。日本人はどうしてこう包装過多なのでしょう。