思いつくまま

みどりごを殺す「正義」はありや?
パレスチナ占領に反対します--住民を犠牲にして強盗の安全を守る道理がどこにあろう

ヌルムハメット・ヤスン (オルキシ):野バト (3)

2012-06-27 14:24:05 | ウイグル語
Bir top kepterler yénimizgha kélip qondi. Andin öz'ara gugulashti. Ularning bezi sözlirini peqet uqmudum. Belkim öz tilda sözleshse kérek. Adette biz tereplergimu bezide mushundaq yaqa yurtluqlar kélip qalatti. Ular kimler? Yéshi chong kepterning dostimu yaki jemetimu bilmidim. Men bilen sözleshmekchimu yaki öz'ara paranglishiwatamdu peqetla uqmudum.

数羽のハトがぼくの傍らに来て止まった。それから互いにクークーと話した。彼らの言葉のいくつかはぼくには全く分からない。たぶん仲間内言葉で話しているのだろう。ふだんぼくたちの方にも時々このようなよそ者が来ていた。彼らは誰だ? 年長のハトの友達か、それとも親戚か、ぼくは分からなかった。ぼくと話したいのか、それとも互いにおしゃべりしているのかぼくには全く分からなかった。

- Yaxshimu sen qozam, - yéshi chong kepter yénidiki kichik bir kepterning peylirini choqulap erkilitip qoydi.

「元気かい、坊や」年長のハトが傍らの子バトの羽をつついてかわいがった。

- Yaxshi emes, qorsiqim échip ketti. Némishqa anam emdi dan bermeydu? U dan yaki qonaq dégendek bir isimni éytti. Belkim tériq yaki kendir dégendu. Ish qilip men bilmeydighan yatla isim idi. Hey, ademler bashqurghan kepterler qiziqken. Yeydighan nersilergimu her xil isim qoyup yüriydiken, dep heyran qaldim.

「元気じゃない。お腹すいちゃった。どうして母さんは今穀物をくれないの?」。彼は穀物だかトウモロコシというような名前を言った。たぶんヒエかアサの実のことだろう。どちらにしてもぼくが知らない名前だった。ああ、人間が飼うハトは可笑しい。食べ物にもいろいろな名前を付けているんだ、と驚いてしまった。

- Anang emdi yéngi ukiliringning dunyagha kélishi üchün quwwet toplimisa bolmaydu. Adem kélip dan sélip bergüche saqla, bolamdu?

「お前の母さんは今新しい弟たちが生まれるから栄養をたくわえなければならないんだ。人間が来て穀物を入れてくれるまで待ちなさい、いいね?」

- Yaq, saqliyalmaymen. Daligha bérip özüm dan tépip yep kélimen.

「やだ、ぼく待てない。野原に行って自分で穀物を探して食べたいてくる〔コメント感謝〕」。

- Obdan qozam, gépimni angla. U yerge barsang bek xeterlik. Séni eski ademler tutup yep kétidu. Barma bolamdu?!

「いい子だから、わしの言うことを聞きなさい。そこに行ったらとても危ない。お前を悪い人間が捕まえて食べてしまうよ。行っちゃいけない、いいね?!」。

Kichik kepter domsiyip jim bolup qaldi. Qarighanda bu toptikiler mushu qéri kepterning gépini bekrek anglaydighandek qilatti. Men ularning özini tutup yep kétidighan ashu ademler bilen yene birge yashishini peqetla kallamgha sighduralmidim. Belkim men yéyish dégen sözni xata chüshinip qalghandimen. Belkim bu yaxshi qara dégen sözdek bir söz bolushimu éhtimal. Yaki bu chet tildin kirgen söz bolsa men menisini xata istémal qiliwalghan bolushum mumkin. Biraq bu méning oyumche hemme kepter bilishke tégishilik muhim söz idi.

子バトは浮かない顔をして黙った。どうやらこの群れのメンバーはこの老ハトの言うことをよく聞くようだった。ぼくは彼らを捕まえて食べてしまうあの人間と、それでも一緒に生活するなんて全く納得できなかった。たぶんぼくは食べるという言葉の意味を取り違えたんだろう。たぶんこれはよく世話をするという言葉とおなじ言葉なのかもしれない。あるいはこれが外国語から来た言葉ならば、ぼくがその意味を間違って使っていたのかもしれない。でもこれはぼくの知りあいの考えでは〔コメント感謝〕ハトならみんなが知っているはずの大切な言葉だ。

Anammu hemishe manga ademlerning tutuwélishidin, yep kétishidin hezer eyleshni jékileytti. Biraq, hazir bu sözning menisi bu yerde bashqichige özgirip qalghandek qilatti. Chünki, ular ademlerning yéyishidin hezer eylise hergiz yene ademler bilen birge turmaytti. Qanitigha tayinip xalighan yerge uchup ketse boluwéretti. Biraq ular qanitining barliqinimu untup qalghan bolsa kérek. Belkim yashap könüp qalghan qepezdin ayrilishini xalimasliqimu mumkin.

ぼくの母さんもいつもぼくに、人間に捕まえたらること〔コメント感謝〕と、食べてしまうからことには〔コメント感謝〕注意しなさいと言っていた。けれど、今この言葉の意味がここでは違ったものに変わってしまったようだった。なぜなら、彼らが人間に食べられることに注意していたら、まさか決して〔コメント感謝〕人間と一緒には住まなかっただろう。翼に頼ってどこか望んだところ〔コメント感謝〕に飛んで行ってしまっただろう。でなければ彼らは翼があることさえも忘れてしまったに違いない。あるいは住みなれたハト小屋から離れることを望まないのだろうかかもしれない〔コメント感謝〕。

- Undaqta bizning igimiz yaxshimu?

「それじゃぼくたちのご主人はいい人?」

Kichik kepter qéri kepterdin so'al sorashqa bashlidi.

子バトが老ハトに質問し始めた。

- Elwette yaxshi.

「もちろんいい人さ」。

- Biraq, umu bizni bashqa ademlerdek xalisa tutup yeydighu?

「でも、彼も他の人間のようにぼくたちを欲しければ捕まえて食べるでしょ?」

- Bu dégen oxshimaydu. U bizni qepez ichide baqqandikin〔= baqqandin kéyin〕 tutup yése heqliq. Buninggha héchqaysimiz qarshiliq qilsaq bolmaydu.

「それは違うよ。彼はわしらをハト小屋の中で守る育てる〔コメント感謝〕から、捕まえて食べる権利があるんだ。これにわしらは誰も反対できないんだよ」。

Men axiri yéyish dégen sözning istémal menisining oxshashliqini. Bayatin artuqche guman qilip yürginimni chüshendim.

ぼくはついに食べるという言葉がぼくたちのと同じということが分かった。さっきのは余計な推測だったことが分かった。

- Biraq igimiz bergen danlarni chonglar yewélip manga ashmisa. Men qandaq qilimen? Men künséri oruqlap, yashashqa amalsiz qéliwatimen.

「だけどご主人がくれる穀物はおとなが食べつくしてぼくに残らないよ。ぼくはどうすればいいの? ぼくはどんどん日に日に〔コメント感謝〕痩せて、生きていけないよ」。

- Senmu asta - asta shundaq chong bolisen. Chonglardin qandaq yéyish kéreklikini öginisen. Yéyishke tégishilik nersini hergiz bashqilargha bermeydighan bolisen. Biz yashighan muhit mushundaq oghlum.

「おまえもだんだんそんなふうなおとなになるよ。おとなからどうやって横取りするか、食べるのに〔コメント感謝〕必要なことを学ぶよ。食べものを決して他のハトに分け与えてはいけないよないようになるよ〔コメント感謝〕。わしらが生きる環境とはそういうもんじゃ」。

- Biraq, bowa.

「だけど、おじいちゃん」。

- Boldi qozam, jiq sözlep ketting kepter dégen qana'etchan bolushi kérek, artuqche nersilerni talashmasliq lazim. Bildingmu?

「もういいよ坊や、お前はたくさん話した、ハトは満足することが必要なんで、余計なことを議論する必要はない。分かったね?」

- Uning erkinlikini bek boghuwapsiz, - dédim men, - uninggha téximu kengreng imkaniyet béring. U öz erki boyiche yashisun.

「彼の自由をひどく縛ってしまっています」とぼくは言った「彼にもっと大きな可能性を与えてください。彼自身の意思に従って生きるべきです」。

Men qéri kepterning sözige söz qisturushni xalimisammu biraq süküt qilip turiwergüm kelmidi. Bundaq tengisiz muhit méningche kepterlerning bir - birige bolghan méhribanliqini yoqilish xewpige bashlap baratti.

ぼくは老ハトの話に口をはさむつもりはなかったけれども黙っていられなかった。このような不公平な環境は、ぼくから見ればハトたちを互いの思いやりが壊される方向に導いていた。

- Hey, siz bizning weziyitimizni chüshenmeysiz. Igimizning achchiqini keltürüp qoysaq bolmaydu. Eger birersimiz uning belgiligen dairisidin halqip yoqap ketsek u hemmimizni qepez ichige soliwétidu. Nechche ayghiche sirtqa chiqalmaydighan gep. U chaghda hazirqi mushu kichikkine qondaqtinmu ayrilip qalidighan ish chiqidu.

「ああ、君はわしらの状況を分かっていない。わしらのご主人を怒らせたらだめなんだ。もしもわしらのうちの誰かが彼の指定した範囲から飛び去ったら、彼はわしら全員をハト小屋の中に閉じ込めてしまう。数か月は外に出られないそうじゃ。そうなったら今のこのちっぽけな止まり木からも引き離されることになってしまうんじゃ。」

Qepezning zadi qandaq nersilikige peqet eqlim yetmidi. Kepterler uninggha solinip qélishtin hem uningdin ayrilip qélishtin bek qorqidiken. Kepterlerning eng chüshiniksizi ademler arisidiki kepterlerken dep oylidim. Bu oyumni bowamgha bildürgüm keldi. Biraq dédimmu - démidimmu hazir ésimdin kötürülüp kétiptu. Belkim démigendimen. Chunki boway bu heqte manga bir〔欠落補充、コメント感謝〕éghizmu reddiye yaki maqulluq sözi bildürmidi.

ハト小屋とはいったいどんな物かについてぼくは全く考えが及ばなかった。このハトたちはそれに閉じ込められてしまうことを、そして、それから離れてしまうことをとても怖がっている。このハトたちについて一番理解できないのは人間たちの中にいるということだハトたちの中で一番理解できないのは人間たちの中にいるハトたちだ〔コメント感謝〕、とぼくは思った。この考えをおじいさんに知らせたかった。でも言ったか言わなかったか今は忘れてしまった。たぶん言わなかった。なぜなら老ハトはこれについて僕にぜんぜん反対も賛成もしなかったから。

- Siler chonglar ajizlarning rizqini yewalidikensiler, yene kélip ularning qarshiliqini chekleydikensiler, uni toghra ishtek chüshendürüshke tirishidikensiler, bundaq muhit qandaqmu kepter balilirining ösüshige, yashishigha mas kelsun? Siler özenglarning qandaq halette yashawatqanliqinglarni bilmigüdek derijide bixudliship kétipsiler, rezillikte ademlerge yétishiwalghili turupsiler, - dédim men.

「あなたがたおとなは弱い者の食べ物を横取りして、その上、彼らの抵抗を禁止して、それが正しいことのように言いくるめようとしているけれど、こんな環境がいったい子供たちの成長と生存にふさわしいんですか? あなた方は自分たちがどんな状態で生きているかさえ分からないほど投げやりに過ごして、不道徳さで人間たちに追いつき始めている」とぼくは言った。

- Ademlerge til tegküzüshke bolmaydu. Ular bolmisa bizning bügünimizmu bolmaydu. Tetür teshwiqliringizni bashqa yerge bérip qiling, - dédi boway zerde bilen. Men bowayning yaxshi könglüm üchün bunche zerde qilghinini chüshenmidim. Belkim u meqsitimni chüshenmey qalghan bolsa yene chüshendürüp qoyush kérektu.

「人間のことを悪く言うもんじゃない。彼らがいなかったらわしらの今日もない。逆宣伝はよそに行ってやってくれ」老ハトは激怒して言った。ぼくは老ハトに善意で言ったのに、彼がそんなに怒るなんて理解できなかった。もし彼がぼくの目的を理解できなかったのなら、もっと説明してあげる必要があるのかもしれない。

- Silerde mes'uliyet dégen nerse yoqken. Öz ewladliringlarni qarap turup otqa ittiridikensiler, - sözümning dawamini téxi tesirlik chüshürimen dep oylighanidim. Biraq, shu arida taraq qilghan awaz bilen teng putum qattiq aghrip ketti. U chüsh Uchush〔コメント感謝〕üchün qanat qaqqan bolsammu, qanitim boshluqta ésilip qaldi. Kepterler purride uchup ketti. Andin etrapimda aylinip uchushqa bashlidi.

「あなた方には責任感というものがない。驚いたことにあなた方は自分たちの子孫を火の中に放り込んでいる」。言葉をつづけてもっと効果的に言おうと思った。けれど、その時すごい音がして、それと一緒にぼくの足に激痛が走った。夢中で飛ぶために〔コメント感謝〕翼をはばたいたけれども、ぼくの翼は空を切るだけだった。ハトたちはバタバタと飛び去った。続いてぼくの周りを旋回し始めた。

- Ha, - ha, - ha, erkin yashighuchi, axiri qepezge chüshidighan boldung. Séning yene chong sözligenlikingni bir körey.

「ハ、ハ、ハ、自由なハトさん、ついにハト小屋に入ったね。それでもお前は大口たたけるかね」。

Özümning qisturmighan chüshüp qalghinimni hés qildim. Men birdinla bowayning méni etigendin béri gepke tutup, igisining tutuwélishi üchün aldap turghinini chüshendim. Qelbim cheksiz azabqa toldi. Manga kelgen bu xeter ademlerdin emes, belki kichikkine menpe'etke aldan'ghan öz qérindashlirimidin kelgenidi. Ularning ademlerge masliship méni tutup bérishi peqet kallamdin ötmidi hem méni bek échindürdi. Xiyalimda hergizmu ademlerning qoligha chüshüp qalmasliq kérek, dégen idiye chaqmaq tézlikide chaqnap ötti. Ikki putumni üziwitelisemla men yene erkinlikke érisheleyttim. Shunga bar küchüm bilen ikki terepke palaqishishqa bashlidim.

ぼくは自分が挟まれてしまった事に気づいた。ぼくは突然老ハトが早くからぼくの注意をそらして、彼の主人がぼくを捕まえるために騙し続け〔コメント感謝〕ていたことを理解した。ぼくの心は無限の苦しみでいっぱいになった。ぼくに起こったこのわざわいは人間からではなく、むしろちっぽけな利益に釣られたぼくの兄弟たちからもたらされたのだ。彼らが人間たちに協力してぼくを捕まえたことはまったく納得できなかったし、とても悲しかった。決して人間の手に落ちてはならない、という考えがとっさにぼくの心にひらめいた。両足を切断することができさえす〔-laの意味追加:コメント感謝〕ればぼくはまた自由を取り戻すことができた。だからありったけの力で左右に激しく動きまわり始めた。

ヌルムハメット・ヤスン (オルキシ):野バト (2)

2012-06-26 11:33:08 | ウイグル語
- Belkim sen yawa kepter oxshaysen. Ularning hemmisi shundaq déyishidu. Biraq bizde undaq jenggiwarliq yoq. Peqet qondaq we qepezdin bashqini oylimaymiz. Menmu mushu mehellidin nérigha ötüp baqmidim. Ötüp néme keptu. Qonay déseng peghizing, yatay déseng qepizing teyyar tursa japa tartipmu ishmu? Uning üstige bala chaqiriq bala-chaqiliq 〔コメント感謝〕bolup qaldim? Emdi uchup nege bararmen. Igimizmu yaxshi qarawatidu.- yéshi chong kepter tumshuqi bilen peylirini tatilap qoydi.

「どうやらお前は野バトのようだ。彼らはみんなそう言う。わしらにはそんな元気はない。止まり木とハト小屋の他にはなにも考えない。わしもこのマハッラの外に出てみたことはない。出て何になる? 休みたければ止まり木が、寝たければハト小屋が用意されているのに、わざわざ苦労するって事かね? その上、子連れで 妻子持ちになったのに?〔コメント感謝〕 飛んでどこに行くっていうんだ。ご主人もよく世話してくれているのに。」と言って年長のハトがくちばしで羽づくろいをした。

- Anglisam ademler bek qorqunchluq iken. Ular bizni tutuwalsa rohimizni qul qilarmish deydu, bu rastmu?

「聞くところでは人間はとても恐ろしいらしいですね。彼らはぼくたちを捕まえたらたましいを奴隷にしてしまうというのは、本当ですか?」

- Roh? - yénimdiki bir kichik kepter heyran qaldi, - bowa, roh dégen néme?

「たましい?」若い子バトが驚いて言った。「おじいさん、たましいって何?」

Uning rohning némilikini bilmiginidin men téximu heyran qaldim. Bu kepterler balilirini qandaq terbiyileydighandu? Rohi bolmighan hayatliqning néme kériki, rohsizliq ularni qandaq haletke chüshürüp qoyghan- he? Ular néme üchün buni chüshenmeydighandu. Gerche rohni, erkinlikni sowgha qilghili, tilep érishkili bolmisimu, biraq bu bichare kepterlerge rohiy erkinlikke ige bir makanning neqeder zörürlüki chongqur hés qildim. Ular roh dégen sözni esla anglap baqmighandek qilatti. Yéshi chong kepter héliqi so'al sorighan kepterning béshini silap turup sözleshke bashlidi.

子バトがたましいが何のことかを知らなかったことに、ぼくはもっと驚いた。このハトたちは子供たちをどう教育しているんだろう? たましいを失くした生活に何の意味があるだろう、たましいのない彼らがどんな状態に陥ってしまっただろうたましいがないことが彼らをどんな状態に落としてしまったのか?〔コメント感謝〕 彼らは何でそのことを理解しないのか。たましいや自由は贈り物にすることはできないし、頼んで手に入るものでもないのだけれども、この哀れなハトたちにとってたましいの自由のあるふるさとがとても大切なことをぼくは強く感じた。彼らはたましいという言葉を全く聞いたことがなかったいようだった〔コメント感謝〕。年長のハトはその質問をしたハトの頭をなでながら〔コメント感謝〕話し始めた。

- Rohning némilikini menmu bilmeymen. Uni menmu bowamdin anglighan. Hazir ikkinchi qétim anglishim.Bowamghimu bowisi dep bériptiken. Belkim bowisighimu bowisi dep bergen bolsa kérek. Bowam hemishe «bizde roh yoqalghili bek uzun zamanlar boptiken» deytti. Belkim bu kepterning dewatqini yoqalghili bek uzun bolghan ashu roh bolsa kérek. Bizde hazir roh deydighan nersining sayisimu qalmidi.

「たましいが何なのか、わしにもわからん。それをわしはわしのおじいさんからも聞いたことがある。いま聞いたのが2回目だ。わしのおじいさんにもおじいさんのおじいさんが教えたようだ。たぶんおじいさんのおじいさんにもそのおじいさんが教えたに違いない。わしのおじいさんはいつも『わしらからたましいが消えてずいぶん長い時間がたったようだ』と言っていた。たぶんこのハトの言っているのは、消えてずいぶん長い時間がたってしまったそのたましいのことに違いない。わしらには今はたましいという物の影さえも残っていないんじゃ」。

Yéshi chong kepter manga yüzlendi.

年長のハトはぼくの方を向いた。

- Dep baqe oghlum, sen uning qandaq nersilikini bilemsen?

「言ってみなさい坊や、お前はそれがどんなものかを知っているかね?」

Men ganggirap qaldim. özüm dégen sözge özüm jawab bérelmey qal-ar-men-mikin dep endishe qildim.

ぼくはあっけに取られた。自分の言った言葉に自分で答えられないかもしれないと不安になった。

- Yaq hazirche bilmeymen, biraq anam sende dadangning baturluq rohi bar, u künséri piship yétiliwatidu, - dégen. U piship yétilse choqum biliwalimen.

「いいえ、今はまだ分からないけど、母さんは、お前には父さんの勇敢なたましいがあって、それは日に日に成長していると言いました。それが成熟したらきっとぼくには分かるようになります」。

- He, démek sende atangning rohi yétiliwétiptu. Emma atilar emes bir pütün kepterler jemetiningmu rohi alliburun yoqalghan. Animiz bizge ezeldin roh toghriliq sözlep bermigen. Atilirimizdinmu héchqandaq birer bisharet ishtimiduq. Hazirqi dewrge kelgende men bu sözni balilargha sözlep bérishinimu untup qaptimen. Shunga biz rohsizliq dewrige alliqachan qedem qoyuptimiz. Hey, ashu yoqalghan rohimizning zadi qandaqliqini tépiwalghan bolsaq bek yaxshi bolatti. Boway éghir xursindi xorsindi〔コメント感謝〕.

「ほう、つまりお前には父親のたましいが育っているわけだ。だけどわしらの一族は父親たちだけでなく一族全員のたましいもすでに失われた。わしらの母親はわしらにいつも全く〔コメント感謝〕たましいについて正しく話してくれなかった。父親たちからも何も聞かなかった。今の時代になったとき、わしはその言葉を子供たちに説明してあげることさえも忘れてしまった。だからいつのまにやらわしらはたましいのない時代に踏み込んでしまったようだ。ああ、あの失われたわしらのたましいが一体どんなものなのか見つけていたらどんなにか良かっただろうに」老ハトはとても楽しそうに言った深いため息をついた〔コメント感謝〕。

- Siler mushu rohsizliqinglar tüpeyli ewladtin - ewladqa ademlerge qul bolup ötisler. Ularning xalighan chaghda yeydighan ta'amigha aylinisiler. Ular silerni qulluqta shu derijige chüshürüptuki qoyup bersimu héchyerge baralmay ularning tewelikidila uchidikensiler. Kichikkine dandin ayrilip qélishni xalimay ewladliringlarnimu özünglardek qulluqqa tutup béripsiler. Silerge bizlerning kepterler topidikidek bir bashchi kérekken.

「あなた方はたましいがないから代々人間たちの奴隷になるんです。彼らが好きな時に食べる食べ物になるんです。彼らがあなた方を奴隷の地位におとしめておいてもいるので、放されても〔コメント感謝〕どこにも行くことができず、彼らの縄張りの中だけを飛んでいます。僅かなえさから離れてしまうことを望まず、子孫たちまでも自分たちのように奴隷に差し出しています。あなた方にはぼくたちの群れのようなリーダーが必要なんです。」

Biraq, bu eptinglarda silerdin undaq büyük ümid kütkili bolmighudek. Siler aldi bilen rohinglardiki ashu qulluqni yoqitishinglar kérek. Eng muhimi siler rohning némilikini biliwélinglar. Siz némishqa men bilen bérip anamdin sorap körmeysiz? - dédim men yéshi chong kepterge hésdashliq qilip, men bowayning biliwélishini izdidimmu yaki özüm béliwélishni oylidimmu taza éniq emes idi. Belkim her ikki xil héssiyat wujudumda teng qutrawatqandu.

「けれど、この哀れな様子では〔コメント感謝〕あなた方にそんなに大きく期待してはならないようです。あなた方はまずあなた方のたましいの隷属を解消することが必要です。一番大切なのはあなた方がたましいとは何なのかを知ることです。ぼくと一緒に行って母さんに聞いて見ませんか?」とぼくは年長のハトに同情して言った。ぼくは老ハトに知らせようとしたんだろうか、それとも自分が知ろうと思ったんだろうか、よく分からなかった。たぶん二つの気持ちが同時に全身を駆けめぐっていたようだ。

- Bir putum görge sanggilidi. Shundaq bixeter qepizim turup, roh izdep nege barimen. Yene kélip men rohning némilikini bilmisem, uni tapsammu néme paydisi, qara, roh bolmisa néme boptu, yenila mushu qepizim bixeter yashighili bolidiken'ghu. Yene kélip héchnémige es qatmaydighan roh dégen u nersini kötürüp yürüsh neqeder jachaliq.

「わしの片足は墓に入っている。こんな安全なハト小屋もあるし、たましいを探してどこに行くというのかね。しかも、わしがたましいのなにかを知らないとしてもならば〔コメント感謝〕、それを見つけて何の得になる、見なさい、たましいがなくて何か起こったかね、今でもこのハト小屋で安全に暮らしているよ。しかも、全く記憶にないたましいという物を取り上げることはとても難しいことじゃ」。

Yéshi chong kepterning sözlirini oylap kettim. Uning dégini bir turup toghridek, bir turup xatadekmu qilatti. Emma héchqandaq yashash étiqadi we rohi bolmighan bir kepter bilen roh toghriliq sözlishish manga nomusluq ishtek tuyulup ketti. Bérip bu mesilini anamdin sorap baqay, dep oylidim.

年長のハトの言葉にぼくは考え込んでしまった。彼の言ったことはちょっと〔コメント感謝〕正しいようでもあり、ちょっと〔コメント感謝〕間違っているようでもあった。けれど全く生きる信念もたましいもないハトとたましいについて話し合うことはぼくにとって恥ずべき事のように感じられた。戻ってこの問題について母さんに聞いてみよう、と思った。

ヌルムハメット・ヤスン (オルキシ):野バト (1)

2012-06-25 10:42:44 | ウイグル語
以前この寓意小説を漢語から重訳したことがある。(1) (2) その際、誰かがウイグル語から直接訳してくれると思っていたが、誰も手をつけないので、昨年度1年間かじった初級のウイグル語レベルで改めてウイグル語からの直接訳を試みる。全部訳し終わってからブログに乗せようと思っていたが、いろいろ用事が入ると、訳すことから遠のいてしまうので、続けるための方策として出来たものから載せることにした。ということで、文章は練れていません。なお作者ヤスンの経歴と投獄の経緯については前訳の冒頭部分を参照。

Yawa Kepter

野バト

Nurmuhemmet Yasin Örkishi

ヌルムハメット・ヤスン (筆名オルキシ)

Yene ashu köpkök asmanda uchup yürgüdekmen〔yürgüz-dek-men yür-gü-dek-men コメント感謝〕. Ongummu- chüshümmu yaki her ikkilisi〔ikki-la-si〕 emesmu bilmidim. Qanitim astida ghur-ghur shamal uchup ötmekte. Men hazir nahayiti rohlinip kétiwatattim. Wujudumda küch-quwwet urghup turatti. Zenggerreng asman, parlaq quyash nurigha chömülgen bipayan dunya. Bu neqeder güzel menzire-he? Men téximu rohlinip yenimu égiz örlidim. Köz aldimdiki böljürgen say ghayib boldi. Emdi manga dunya téximu kengri yéyilip köz aldimda bir yéshil dastixandek ochuq namayen boldi. Bu ilgiri men körüp baqmighan menzire, men körüp baqmighan jaylar idi. Lékin, men u yerge öz makanimdek mu'amile qildim. Hemme yer oxshashla güzel körünetti.

またあの紺碧の空で飛んでいるようだ。現実か夢か、はたまたそのどちらでもないのかも分からなかった。ぼくの翼の下でビュービューと風が飛び過ぎていく。ぼくはいますごく力が湧いていた。全身に力がみなぎってきた。紺碧の空、まばゆい日差しに洗われた広大な世界。これはなんて美しい風景なんだろう! ぼくはもっと力が湧いてきて、もっと高く飛んだ。目の前からイチゴの谷が見えなくなった。そしてぼくに世界がもっと広がって目の前に鮮やかな緑のテーブルクロスのようなものが現れた。これまでにぼくが見たことのない風景、ぼくが見たことのない所だった。けれど、ぼくはその地に対して自分の故郷のように接した。全ての地が同じように美しく見えていた。

Tuyuqsiz aldimda mehelliler, öyler köründi. Peste ushshaq nersiler qimirlap yüretti. Men uning anam sözlep béridighan ademler ikenlikini hés qildim. Lékin, ular manga anche xeterlik emestek köründi. Anamgha qériliq yetken bolsa kérek, dep oylidim. Yerde bicharilerche ömilep yürgen ashu janliqning kökte uchup yürgen bizdin qudretlik ikenlikige zadila ishen'güm kelmidi. Belkim méning ularni chüshinishke kallam yetmigen bolushi mumkin. Ishqilip men ademlerni unche xeterlik hés qilmidim.

不意に目の前にマハッラが、家々が見えた。下で小さな物が動いていた。ぼくはそれが母さんが話してくれた人間であることに気づいた。けれど、彼らはぼくにあまり危険でなさそうに見えた。母さんは年を取ってしまったに違いない、とぼくは考えた。地上で哀れに這い回るあの生き物が、空を飛ぶぼくたちより強いなんて全然信じられない。あるいはぼくは彼らを理解するには考えが足りなかったのかもしれない。いずれにしてもぼくは人間がそんなに危険だとは思わなかった。

Anam : ademlerning qorsiqida hüniri jiq, pexes bolmisang ular séni birdemdila mehbusqa aylandurup qoyidu dégen idi. Birdinla méning ularning qorsiqidiki hünirini bir körüp baqqum keldi. Némishqa ularning hünirini qorsiqigha soliwalidighanliqigha eqlim yetmidi. Asta - asta peslep mehelle etrapini aylinishqa bashlidim.

母さんは「人間たちは悪知恵〔直訳すると腹のわざ〕が多いから、用心しないと彼らはお前をたちまち捕まえてしまうよ」と言っていた。ふと、ぼくは彼らの悪知恵をちょっと見てみたくなった。なぜ彼らが知恵を隠して〔直訳するとわざを腹に閉じ込めて〕も心に影響しないんだろうか?いるのかについて考えが及ばなかった〔コメント感謝〕。すこしずつ降下してマハッラの周りを回り始めた。

Manga emdi hemme nerse éniq köründi. Bu yerde ademlerdin bashqa qoy- kala, toxu, ishqilip men körüp baqmighan nurghun nersiler bar idi. Bir top kepterler asmanda uchup yüretti. Az bir qismi bolsa, kepterler qonush üchün yasalghan peghez dégen nersige qonup olturatti. Men ular bilen paranglishish üchün yénigha kélip qondum. Paranglishish üchün qondummu yaki aram élish üchün qondummu bu éniq ésimde yoq idi. Shu chaghdiki tuyghum bek xire idi. Ishqilip men ularning turmushigha qiziqip qalghan idim.

今ぼくには全てのものがはっきりと見えた。ここには人間の他にヒツジ、ウシ、ニワトリ…、とにかくぼくが見たことのないたくさんの物があった。一群のハトが空で飛んでいた。一部のハトたちは止まるために作られた止まり木という物に止まっていた。ぼくは彼らとおしゃべりするために脇に行って止まった。おしゃべりするために止まったのだったか、それとも休むために止まったのだったか、ぼくははっきり思い出せない。その時の気分はとても沈んでいた。ともかくぼくは彼らの生活に興味を持っていたのだった。〔コメント感謝〕

- Qeyerdin kelding? - dédi ularning ichidiki yéshi chongraq birsi. Men uning mushu topning ichidiki bashliqi yaki〔コメント感謝〕emeslikini jezm qilalmidim. Uning néme bolushi men üchün beribir idi. Chünki men bu topning ezasi bolmighachqa uning manga nisbeten héchqandaq ehmiyetke ige teripini bayqighili bolmaytti.

「お前はどこから来たんだ?」と彼らの中で年長の一羽が言った。ぼくは彼がこの群れのリーダーではないかと思ったなのかどうか判断できなかった〔コメント感謝〕。彼が何であるかぼくにはどちらでもよかった。なぜならぼくはこの群れのメンバーではないので、ぼくにとって全く意味がないからだ。

- böljürgen saydin,- dédim men.

「イチゴの谷から」とぼくは言った。

- Bowamdin anglighan. Bizning ejdadimiz ashu yerlik iken, biraq men u yerning bizdin nechche ayliq yiraqliqini anglighan, adette biz nechche künlük yolgha uchup baralmaymiz. Belkim senmu nishandin adiship qaldingghu deymen.

「わしのおじいさんから聞いたことがある。わしらの先祖はあの土地にいたそうだが、わしはその地はここから数カ月の距離だと聞いていた。普通わしらは数日の距離を飛んで行くこともできない。たぶんお前も道の迷ってしまったんだろう」。

Men uning nechche künlük ariliqqimu uchalmaydighanliqini anglap heyran qaldim. Belkim qériliq yetkendu, dep oylidim. U dégen böljürgen say men kelgen böljürgen say shumu - emesmu éniq höküm qilalmidim. Eger uning bowisi men kelgen saydin kelgen bolsa démek biz bir jemet tughqan bolup qalattuq.

ぼくは彼の数日の距離も飛ぶことができないという言葉を聞いて驚いた。たぶん年を取ったからだろうと思った。彼が言う「イチゴの谷」が、ぼくが来た「イチゴの谷」のことなのかどうかはっきり分からなかった。もし彼のおじいさんがぼくが来た谷から来たのならぼくたちは親戚ということになる。

- Men bu yerge ézip qélip emes belki, uchushni meshiq qiliwétip kélip qaldim. Bir nechche kün'giche bir nerse yémeymu uchalaymen,- dédim jawaben. U manga heyranliq bilen qarap qoydi.

「ぼくはここに迷い込んだんじゃなくて、飛ぶ練習をしていて来てしまったんです。数日は何も食べなくても飛ぶことはできます」とぼくは答えた。彼はぼくを驚きのまなざしで見つめた。

つづき
(2)(3)(4)(5)(6)(7)(8)(9)(10)

日々ウイグル語 (96)

2012-06-10 16:05:35 | ウイグル語
Meyli chayxanining chéyi bolsun yaki öyde demlep ichidighan chay bolsun, u adettiki chay bolmastin, belki u mijez tengshesh rolini oynaydighan dora chéyidin ibaret. Bu xil «dora chéyi» gha ishlitidighan chay asasen qara chay bolup, buninggha bezi ösümlük doriliri arilashturulidu. Ösümlük dorilirini undek soqup, qara chayni qaynaq suda demlep, birdem ötkendin kéyin üstige soqulghan ösümlük dorisini sélip cheynek otning teptide willide bir örligendin kéyin, piyalige az – azdin quyup ichilidu. Bu xil dora chayning köpinchisi bedenning issiqliq kaloriyisi (miqdari)ni ashuridighan, ishtihani achidighan, yürekni quwwetleydighan, nérwini sazlashturidighan dorilardin ibaret.

チャイハナの茶でも、また家で入れて飲む茶でも、それが普通の茶でなければそれは普通の茶ばかりでなく〔コメント感謝〕、おそらくそれは体調を整える役割を果たす薬茶から成るもある〔コメント感謝〕。この種の「薬茶」に使う茶は基本的に黒茶であって、それにいくつかの薬草が加えられている。薬草を粉にして、黒茶を熱湯で入れて、少し経過したら上に粉にされた薬草を入れてチェイネックを火の熱で熱っしてひと煮立ちしたら、コップに少しずつ注いで飲まれる。この種の薬茶の大部分が身体の熱カロリー(量)を増やし、食欲を増進し、心臓を強化し、神経を整える薬から成る。

Mesilen, qarimuch, zenjiwil, qowzaqdarchin, lachindane, qelempur, pilpil, zire, chilan, aliqat, chüchükbuya, toshqanzediki, zeper, pile〔原文pille〕... qatarliqlar, bu dorilar pesilning issiq – soghuq, höl – quruq bolushigha qarap tengshep ishlitilidu. Bezilirini ayrim (yekke), bezilirini birleshtürüp ishlitilidu. Herbir kishining salametlik ehwali, yéshining chong – kichikliki, yégen tamiqining oxshashmasliqi, mizaj perqi qatarliq alahidiliklerge asasen, ishlitilidighan chay dorilirimu oxshash bolmaydu.

例えば、コショウ、ショウガ、シナモン、カルダモン、クローブ、サルトリイバラ、クミン、ナツメ、クコ、カンゾウ、ホンオニク、サフラン、カイコなどなど、これらの薬は季節の寒暖、湿乾の変化に応じて調合して用いられる。一部の物は単独(一つ)で、一部の物は合わせて用いられる。各人の健康状態、年齢の大小、食べた料理の違い、体質の違いなどの特性を元に、使われる茶の薬も同じではない。

Mesilen, kawap, polu, pétir manta türidiki issiqliq tamaqlar yéyilse, hezim qilishqa yardimi bolidighan tebi'iti soghuqqa mayil dorilar arilashturulghan chay ichilidu. Eger tebi'iti soghuqqa mayil suyuq'ash qatarliq tamaqlar yéyilse, issiqliq miqdarini ashuridighan dorilar arilashturulidu. Mushu xil en'eniwi chay ichish aditi arqiliq uyghurlar öz – özini dawalaydu. Pesil özgirishlirige masliship mijezni tengsheydu. Shunga uyghurlar birer kün tamaq yémise raziki, emma alahide demlen'gen mushu xil chaydin birer piyale ichmise köngli unimaydu.

例えば、カワプ、ポロ、ペテル・マンタという種類のイスックの料理が食べられた時は、消化の助けになる性質のソグクの傾向のある薬が加えられた茶が飲まれる。もし性質がソグクの傾向のあるスープ料理などの料理が食された時は、イスックの量を増やした薬が加えられる。この種の伝統的な茶の飲み方の習慣を通じてウイグル人は自分自身を治療する。季節の変化に合わせて体調を調整する。だからウイグル人は一日料理を食べないことは厭わないが〔接続詞-ki〕、特別に入れられたこの種の茶を数杯を飲まなければ我慢できない。〔茶を飲む際には必ずといっていいほどナンか茶菓子を食べるから腹を満たすことはできる。なおナンは料理(tamaq)には含まれない。〕

『ウイグルの風俗習慣』(uyghur orp-adetliri, 1996, ürümchi)より

(祝「飲食習慣」篇完走! 多くのご教示をいただいたhasugeさんどうもありがとうございました。hasugeさんのお力添えがなければ最初のころのクタドゥグ・ビリグあたりで躓いていたかもしれません。それから拙い訳文をお読みいただき、アクセス数を押し上げて私の意欲を高めてくれた訪問者の方々にも感謝感謝です。)

日々ウイグル語 (95)

2012-06-09 18:14:14 | ウイグル語
Siz qeshqer, xoten sheherlirini aylansingiz, doqmush – doqmushta mexsus chayxanilarni uchritisiz. Bu chayxanilarning keng we azade ornitilghan ochaq béshida hemishe dégüdek yigirme – otturz cheynek tizilghan bolup, chayxanidin xéridarlarning ayighi üzülmeydu. Chayxumar uyghurlar üch – töt buraderliri bilen bir tereptin chay ichkech öz'ara paranglishidu, chaqchaqlishidu yaki chayxana sazendilirining yéqimliq neghmisidin huzur alidu. Chünki uyghur chayxanilirining köpchilikide dutar, rawab teyyarlan'ghan bolup, uni bezide shu chayxanining ishtin sirtqi muzikantliri xéridarlargha chélip béridu. Bezide chay ichishke kirgen xéridarlar (chayxumar) arisidiki muzika heweskarliri chalidu.

あなたがカシュガルやホタンの町々を回ったら、どこでも独特なチャイハナに出会うだろう。このチャイハナの広々と設けられたかまど台に大体いつも20~30個のチェイネックが並べられていて、チャイハナからお客が絶えることはない。お茶好きのウイグル人は3~4人の仲間とお茶を飲みながら、互いに雑談したり、互いに冗談を言ったり、チャイハナの音楽家たちの心地よい旋律を楽しんだりする。なぜなら、ウイグルのチャイハナの多くでドゥタール、ラワプが用意されていて、それを時々そのチャイハナのアマチュア音楽家たちがお客たちに演奏してあげるからだ。時には茶を飲みに来た客たち(お茶好き)の中の音楽愛好家たちが演奏することもある。

『ウイグルの風俗習慣』(uyghur orp-adetliri, 1996, ürümchi)より

日々ウイグル語 (94)

2012-06-08 11:32:05 | ウイグル語
Chay Xumar Uyghurlar

お茶好きウイグル人

Uyghurlarning en'eniwi yémek – ichmek aditide chay intayin muhim rol oynaydu. Biz uyghurlar topliship olturaqlashqan qaysibir rayon'gha barmayli〔=bar-mu-ayli〕, chay alahide ichimlik bolup, ular her qandaq tamaqning aldi – keynide demlen'gen birer piyale chay ichishke adetlen'gen. Bolupmu yashan'ghanlar chayni bir xil shipaliq dora dep qaraydu. Shuning üchün ular dost – yaranlirini〔原文yarenlirini〕 öyige chaqirip, chay ichkech öz'ara mungdishishni bir xil huzurlinish hés qilidu. Adette kocha – koylarda birer yéqin tonushliri yoluqup qalsa, salam – sahetleshkendin〔原文sa'etleshkendin〕 kéyin «öyge merhemet, bir piyale chay ichkech ötsile» dep tekellup qilish omumlashqan qa'ide – yosunlarning biri.

ウイグル人の伝統的飲食習慣で茶は非常に重要な役割を果たしている。我々ウイグル人が集住する地域ならどこに行っても、茶は特別な飲み物であって、彼らはどんな料理でもその前後に入れられる数杯の茶を飲むことが習慣になっている。とりわけ老人たちは茶を一種の治療薬と見なしている。だから彼らは友人たちを家に呼んで、茶を飲みながら互いに楽しく話し合うことを一種の楽しみと感じている。一般に街でだれか近しい知り合いたちが出会ったら、挨拶を交わした後に「うちにどうぞ、一杯お茶を飲みにおいでになりませんか」と社交辞令を言うのはよく見られる礼儀作法の一つである。

『ウイグルの風俗習慣』(uyghur orp-adetliri, 1996, ürümchi)より

老虎廟:李旺陽「自殺」現場実録

2012-06-07 13:23:11 | 中国異論派選訳
老虎廟:李旺陽「自殺」現場実録

湖南省邵陽市労働運動リーダーの李旺陽は世間の人から「硬骨漢」と呼ばれていた。しかし李旺陽は2012年6月6日入院中の病室の窓格子に首を吊っているのが発見された。発見時には、すでに息絶えていた。時間は朝6時過ぎだった。
「自由アジアの声」の報道(全文)は以下の通り。

 1989年の六四(天安門)事件で多年にわたって獄につながれていた湖南省の民主活動家李旺陽が突然邵陽の病院で死亡した。維権ネットの報道によると、彼の妹の李旺玲が水曜日の朝に病室に入って、彼が「病室の窓に首を吊って死んでいる」のを発見した。警察官が現場に来て、彼の遺体を持ち去った。家族は今現在彼の死が他殺なのか自殺なのか分からず、また死亡時間が火曜日の夜なのか水曜日の朝なのかもわからない。香港の中国人権民主化運動情報センターによると、李旺陽の友人は、彼が虐待されて殺されて、それを自殺と偽装されたのではないかと疑っている。報道によると、今年62歳の李旺陽は、1989年六四事件の時は現地のガラス工場の労働者で、デモを組織し、学生を支援したために、「反革命組織罪」で13年の刑を受けて服役し、2001年には再び「国家政権転覆罪〔反革命罪の新名称〕」で10年の刑を受け、昨年5月に出獄したときは、視力も聴力も失われていた。今年6月2日、香港有線テレビが彼のインタビュー番組を放送した。その中で彼は、国が早く民主社会になって、多党制を実現するためなら、たとえ首を切り落とされても後悔しない、と語っていた。米国の全米中国学生学者自治連合会が6月2日にワシントンで挙行した六四23周年記念活動の際には、2012年の自由精神賞が李旺陽に授与されている。(RFA)
 
 私は当日の朝7時、湖南省の朱承志さんの電話を受けた。「簡単に言うと、李旺陽が死んだ、自殺した。今病院に向かっているところだ」。
 朱さんは多くを語ろうとせず、あわただしくそう言い終るや、エレベーターに乗り込んで信号が弱くなってしまった。
 私の聞いているところでは、今月4日、朱承志は大祥医院に入院中の李旺陽を見舞っている。当時の李旺陽の状態はよく、しかもよく話しをした。そのうえ妹の李旺玲にラジオを買うよう頼んでいた。李旺陽は23年前に六四事件に連座して監獄で22年間を過ごし、拷問を受け、体のあちこちを骨折、打撲し、両目は失明してしまった。ベッドに横たわる李旺陽には麻痺の症状もあらわれていた。自分がラジオを欲しいのは「聴力を回復するため」だと彼は言っていた。
 6日の朝、李旺陽の妹の李旺玲はいつもの習慣どおり病院に兄の世話に行ったが、そこで凄惨な情景を発見した。 
 私は朱承志の電話での話を元にすぐに騰訊、新浪にウェイボー〔ツイッター式の国内サービス〕で「湖南省邵陽市の李旺陽(この人について知りたい人は検索で調べて)が今朝自殺しているのが発見された。一分前の情報で、現在まだ窓枠に吊られている。状況不明。」と流した。
 李旺陽が死亡した病院は邵陽大祥医院だ。死者は一本のガーゼ包帯のようなもので窓格子に吊られていた。
 警察が来た時間は不明。6日当日午後3時ごろ朱承志はショートメールで「警察はすでに死体を奪った。家族は同意していないが、どうしようもなかった」と知らせてきた。
 夜8時ごろ朱承志のショートメールを受けた。「李旺陽の妹の夫趙保珠が邵陽市国内安全保衛分隊〔治安警察、戦前日本の特高のようなもの〕の趙分隊長に民族ホテルに強制的に連行され『交渉』させられている」。現場には朱承志さんが同行した。邵陽市公安局国内安全保衛分隊の趙分隊長は李旺陽が死亡してから1日もたたないうちに、家族の趙保珠に「関係機関の調査によって、李旺陽は自殺と判明した。」と宣告し、直ちに死体を火葬するよう迫った。
 同時に、朱承志さんの家族から立て続けに電話が来て、国内安全保衛隊が家に来て、朱承志さんの97歳になる老母に嫌がらせをし、朱承志にすぐに家に戻るよう電話しろと迫った。朱承志さんは一日中、李旺陽の傍で悲しみにくれて誰の助けも得られない家族に寄り添っていた。朱承志はさらに彼の姉の電話を受けた、彼女は電話で、警察の嫌がらせでもう耐えられない、と話した。
 李旺陽が突然死亡したという情報がネットで広がった。圧倒的多数の意見は、堂々たる「硬骨漢」が「自殺する」なんて決してありえないといものだった。
 経緯が疑わしいので、必ずきちんと調べなければならない。
 引き続き事態の発展を注視してください。

原文(動画あり)

日々ウイグル語 (93)

2012-06-07 10:42:33 | ウイグル語
Tamaq Saymanliri

料理道具

Uyghurlarning tamaq saymanliri dégende, tamaq raslash saymini we tamaq yéyish saymini közde tutulidu. Bu xil saymanlarning türi köp bolup, beziliri özige xas milliy alahidilikke ige. Mesilen, tonur, zix, ochaq, kösey, laxshigir, supra〔原文supira〕, ashtaxta, puza, noghuch, tükche, répide, gezne das (tengle), qazan, dangqan, tawa, yaghlugha (sey qoruydighan sapliq), manta qazini, chömüch, kepkür, choyla, qoshuq, qoshuqluq, pilte légini, sey korisi, chögün, chélek, küp〔原文küb〕, yagh tungi, tuz qachisi, pichaq, qingraq, keke, palta, elgek, bel, péchine – pirenik qélipi, doxupka, peshtama qatarliqlar uyghurlarning asasliq tamaq saymanliri hésablinidu.

ウイグル人の料理道具とは、料理を作る道具と料理を食べる道具と見なされる。この種の道具の種類はたくさんあって、そのうちのいくつかは固有の民族的特徴がある。例えば、トヌル、串、かまど、火かき棒〔トヌルで使う〕、火ばさみ〔かまどやコンロの熾火の出し入れに使う〕、スプラ〔生地を広げたりナンを成形するのに使う布〕、のし板、小さなめん棒、めん棒、テュクチェ〔ナンに模様を押す木型〕、レピデ〔前出のゲズネの異称〕、ゲズネたらい(木の盆)〔ゲズネのように肉厚でボテッとしているから?〕、丸底鍋、ダンカン〔三本脚の鍋、コメント感謝〕、平底鍋、ヤグルガ(具を炒めるのに用いる柄杓)、マンタ鍋、柄杓、フライ返し、網柄杓、玉柄杓、玉杓子置き、ピルテ皿、菜鍋、やかん、手桶、瓶、油桶、塩入れ、ナイフ、包丁〔コメント感謝〕、ケケ〔刃が横向きの手斧、写真参照〕、斧、ふるい、シャベル〔灰や熾火を扱う〕、菓子の型、オーブン、エプロンなどがウイグル人の主な料理道具と見なされる。

Choka, qoshuq, piyale, chine, herxil texse, légen, tamaq üstili, dastixan qatarliqlar tamaq yéyish sayminigha kiridu. Emma bu saymanlarning hemmisi tamaq étish, yéyishlerde birge xizmet qilidu. Bu xil tamaq saymanliri asasen yerlik qol hünerwenler teripidin yasilidu. Uyghurlarda qoshuq hemmidin köp ishlitilidighan tamaq yéyish saymini bolup, u üjme yaghichi, örük, chilan yaghachliridin oyup, neqish chiqirip yasilidu. Yézilarda choka ishlitish anche köp omumlashmighan. Bezi kishiler (köprek yashan'ghan ayallar) choka bilen yéyilidighan lengmen qatarliq tamaqlarni qoli bilen yiyishke adetlen'gen.

箸、玉柄杓〔=スプーン〕、カップ、碗、各種の皿、大皿、食卓、テーブルクロス〔写真参照〕などは料理を食べる道具に含まれる。しかしこれらの道具は全て料理を作ること、食べることに同時に役立つ。この種の料理道具は概して地元の工芸職人たちによって作られる。ウイグル人には玉柄杓は最も多く用いられる料理を食べる道具であって、それはクワの木、アンズ、ナツメの木を刻んで、彫って作られる。村には箸を使うことはあまり多く普及していない。一部の人々(多くは高齢女性)は箸で食されるラグマンなどの食べ物を手で食べることが習慣になっている〔箸が入ってくる前の古い習慣が残っているということ〕。

『ウイグルの風俗習慣』(uyghur orp-adetliri, 1996, ürümchi)より

参考:ケケの写真(2、3枚目)
    テーブルクロスの写真

日々ウイグル語 (92)

2012-06-06 10:03:49 | ウイグル語
Chékimlik: uyghurlarda kök tamaka, sériq tamakilarni chilimda chékish bir mezgil ewj alghan. Kéyinche bu xil chékimlik özlükidin qélip, moxurka chékish aditi shekillendi. Moxorkini uyghurlar özliri yasaydu. Moxurka gholini chanap, yanjip, tasqap topisini chiqirip, tériqtek danchilarni ayrip uni qazanda qorup uninggha melum miqdarda kök tamaka arilashturup qeghezge orap chékidu.

吸飲物〔Chékimlikとは一服(吸飲)するための麻酔・覚醒作用を有する物を指す。タバコ、nas(葉タバコにマオウの花を混ぜたもの)、アヘン、大麻(マリファナ)などが含まれる〕:ウイグル人には〔タバコ草(Nicotiana tabacum)の〕葉たばこ、刻みたばこなどを水キセルで吸うことが少し一時期〔コメント感謝〕流行した。少し後でこの種の吸飲物は自然に衰えて、マルバタバコ〔Nicotiana rustica〕を吸う習慣が登場した。マルバタバコをウイグル人は自分たちで作る。マルバタバコは茎を刻んで、叩いて、ふるいにかけてほこりを落として、アワ粒のような小さな種を分けて、それを丸底鍋で炒めて、それに一定量の〔マルバタバコの〕葉たばこを混ぜて紙に巻いて吸う。

Qeghezde chékish ikki xil bolidu: biri, qeghezni kanay sheklide orap, moxurka toldursa, yene biri, qeghezni ikki qoldek késip moxurka sélip papirus〔原文papiros〕sheklide yögep chékidu. Hazir moxurka orap chékish aditi barghanséri aziyip, uning ornigha zawutta yasalghan teyyar qapliq tamaka chékish omumlashmaqta. Tekshürüshlerdin qarighanda, uyghurlar arisida tamaka chékidighanlarning nisbiti bashqa xelqlerge sélishturughan anche yuqiri emes. Ayallar ichide tamaka chékidighanlar yoq déyerlik, chünki uyghurlarning en'eniwi aditide tamaka chékidighan ayallarni nahayiti yaman köridu.

紙で吸う方法には二種類ある。一つは、紙を筒状に巻いて、マルバタバコを詰めること〔両切りたばこ〕、もう一つは、紙〔の片側〕を指二本分ぐらい〔折った紙で〕塞いでマルバタバコを入れて口付きたばこの形に包んで吸うことである。今ではマルバタバコを詰めて吸う習慣はどんどん失われて、その地位はその代わりに〔コメント感謝〕工場で作られたできあいの箱入りのタバコを吸うことに及ばなくなったが普及した〔コメント感謝〕。研究者諸調査〔コメント感謝〕によると、ウイグル人のタバコ喫煙者の比率は他の民族に比べてあまり高くない。女性たちの間でタバコ喫煙者は非常に少ない。なぜならウイグル人の伝統習慣ではタバコを吸う女性を非常に嫌悪するからである。

『ウイグルの風俗習慣』(uyghur orp-adetliri, 1996, ürümchi)より

参考:マルバタバコの写真
両切りたばこと口付きたばこの解説

日々ウイグル語 (91)

2012-06-05 11:10:01 | ウイグル語
Ichimlik we Chékimlik

飲み物と吸飲物

Uyghurlar charwichiliq hayatidin bashlap her xil suyuq ichimliklerni ichishke adetlen'gen. Yilqa (at), sütini tulumgha sélip, échitip qémiz〔qimiz〕 yasap ichken. Yene tériqni yarma qilip qaynitip, uninggha ündürme qilin'ghan bughdayni soqup sélip, birqanche kün turghuzup, tériq suyuqluqi qaynap köpük chiqirip pishqanda, uni süzüp süyini élip boxsum («türkiy tillar diwani», I– tom, 631 – bet) (boza) qilip ichken. Yene bughday yarmisi we undin yuqiriqi usulda yasilidighan «aghatqu», «pishmaq» dégen'ge oxshash ichimlikliri bolghan.

ウイグル人は家畜由来の各種の飲み物を飲むことが習慣になっている。ウマのミルクを革袋に入れて、発酵させてクミズ〔馬乳酒〕を作って飲む。またアワを挽き割りにして煮て、それに発芽小麦をつぶして入れて、数日放置して、アワの液体が泡立ってきたら、それを漉して液体を取り出してボフスム(『テュルク諸語集成』1巻631ページ)(穀物酒)を作って飲む。また挽き割り小麦と小麦粉から上の方法で作られる「アガトク」は、「ピシマク」というのと同じ飲み物である。

Uyghurlar sheherleshkendin kéyin, üzümdin mey (muselles) yasap ichishke adetlen'gen. Uyghurlar üzüm tatliq pishqanda, üzümni pakiz yuyup, siqip tiripi we dughlirini süzüp éliwétip, héchqandaq échitqu salmay qazanda qaynitidu (muselles qizarsun dése, qaynashta birqanche tal tazilan'ghan alma salidu), qazan'gha üch chélek üzüm süyi quyghan bolsa bir chélek qalghuche qaynitidu. Bu chaghda üzüm süyi shirnige aylinidu. Andin ikki chélek süzük su quyup, yene qaynitip bir chélek tügep ikki chélek qalghanda, otni toxtitip, qol köymigüdek sowughanda quruq, pakiz küpke élip aghzini hawa kirmeydighan qilip étip, hawasi tengshelgen jayda qoyup qoyidu. Küptiki üzüm süyi ikki kündin kéyin bulduqlap qaynashqa bashlaydu. Muselles pishqanda köpük yoqilidu. Andin quruq chömüch bilen cheynekke élip piyalige quyup ichidu.

ウイグル人は都会化文明化〔コメント感謝〕してから、ブドウ酒(ムセッレス)を作って飲むことが習慣になった。ウイグル人はブドウが甘く熟したら、ブドウをきれいに洗って、絞って〔コメント感謝〕かすとおりを漉して取り去って、なにも酵母を入れないで丸底鍋で沸かして(ムセッレスに火が通ったら、煮沸してきれいにした数個のリンゴを入れる)、鍋に手桶3杯のブドウジュースを入れたら、手桶1杯分を残すようにして煮詰める。この頃にブドウジュースがジャムになる。それから手桶2杯の浄水を入れて、さらに煮詰めて手桶1杯分無くなって手桶2杯分残った時、火を止めて、手が火傷しないぐらいに冷ましたら、乾いたきれいな瓶に取って口を空気が入らないように閉じて、空気を調整された場所に置いておく。瓶のブドウジュースは2日後にブクブク泡立ち始める。ムセッレスが熟したら泡がなくなる。それから乾いた柄杓でチェイネックに取って茶碗に注いで飲む。

Uyghurlar musellesni hergizmu bashqa ichimliklerge oxshitip ichmeydu. Musellesning tebi'iti ikki xil bolup, höl üzümde yasalghini soghuqqa mayil, u issiq mijezlik kishilerge shipa bolidu. Quruq üzümde yasalghini yaki échitqu ornida her xil issiqliq dora – dermanlar we kepter bachkisini sélip teyyarlan'ghan muselles issiq tebi'etlik bolup, soghuqchan höl mijez ademler ichse körünerlik menpe'et qilidu. Muselles qanche uzun tursa shunche yaxshi bolidu. Uni issiq jaylarda kömüp saqlashqimu bolidu. Xotende yasilidighan «meyzab〔原文meyzap〕»mu musellesning bir xili.

ウイグル人はムセッレスを決して他の飲み物と同じように飲まない。ムセッレスの性質には2種類あって、生のブドウで作られるものはソグクの傾向があり、それはイスックの体調の人を治療する。干しブドウで作られたものや酵母の代わりに各種のイスックな香辛料やハトのひなを入れて作られたムセッレスはイスックの性質があって、ソグクの傾向の、湿った体調の人が飲んだら目立った効果を得られる。ムセッレスは古ければ古いほどよい。それを暑い所では埋めて保存するのも良い。ホタンで作られる「メイザブ」もムセッレスの一種である。

『ウイグルの風俗習慣』(uyghur orp-adetliri, 1996, ürümchi)より

日々ウイグル語 (90)

2012-06-04 11:19:12 | ウイグル語
Murabba

ムラッバ

«Méwe – chiwe makani» dep atalghan shinjang türlük yawa méwilergimu nahayiti bay. Uyghur xelqi bu méwilerdin köp tereplimilik paydilinishni yaxshi bilidu. Buning usuli méwini shéker qiyamida qaynitip «murabba» qilip yéyish.
Murabbaning ozuqluq qimmiti nahayiti yuqiri. U kishilerning mijezini tengsheshte roli nahayiti zor.
Herqaysi a’ilide özliri yéyish üchün murabba teyyarlashtin tashqiri, yene méhman üchünmu alahide teyyarlaydu. Öyge méhman kelgende dastixanda bashqa gézekler qatarida yene murabbamu bolidu.

「果物の故郷」と呼ばれる新疆は各種の野生の〔コメント感謝〕果物も非常に豊富である。ウイグル民族はこれらの果物の多様な活用法をよく知っている。その方法は果物をシロップで煮て「ムラッバ」を作って食べることである。
ムラッバの栄養価は非常に高い。それは人々の体調を整える効果が非常に大きい。
各家庭で自分たちが食べるためにムラッバを作るだけでなく、さらに客のためにも特別に作る。家に客が来たときテーブルクロスには他の甘味と一緒にムラッバも登場する。

Murabba mundaq yasilidu: pakiz sirliq qachigha su quyulidu. Uninggha melum nisbette shéker sélinidu, andin qaynitilidu. Shéker qaynap qiyam bolghanda (sozulghudek halgha kelgende) qaysi xildiki méwidin murabba yasimaqchi bolsa, shuni qiyamgha sélip bosh otta bir az qaynatqandin kéyin ottin élinidu.

ムラッバは次のように作られる。きれいな琺瑯(ほうろう)の器に水が注がれる。それに一定の比率の砂糖が入れられ、それから沸かされる。砂糖が沸いてシロップができたら(伸びそうな状態になったら)ムラッバを作りたい果物を、シロップに入れて弱火で少し煮た後で火から下ろされる。

Murabba qaynitilghan qacha yagh yuqi bolmasliqi kérek. Eger qacha yagh yuqi bolsa murabba paxtiliship qalidu. Uzun saqlighili bolmaydu. Murabba üchün enjür, alma, tash'alma, béhi, qariörük, güle, böljürgen, qaraqat, sewze... qatarliqlar ishlitilidu. Bulardin alma, béhi qatarliqlar tirnaq chongluqida toghrap sélinidu... Sewzidin murabba yasalghanda sewze qelemche qilip toghrilidu, qalghanliri qiyamgha pütün sélinidu.

ムラッバが煮られる器は油汚れがあってはならない。もしも器が油で汚れていたらムラッバにカビが生えてしまう。長く保存することはできない。ムラッバにはイチジク、リンゴ、ヒメリンゴ、マルメロ、ウメ、干し〔コメント感謝〕アンズ、イチゴ、スグリ、ニンジン…などが使われる。これらのうちリンゴ、マルメロなどは爪の大きさに切って入れられ…ニンジンでムラッバを作るときはニンジンを拍子木切りにする。

Murabba bolupmu qeshqer, xoten rayonlirida nahayiti keng omumlashqan bolup, töt pesilning hemmiside hemme a’ililerde dégüdek her xil méwe – chéwilerdin tebi’iti oxshashmaydighan murabbalarni teyyarlap, mijezini murabba arqiliq tengshep turushqa adetlen'gen. Bezi a’ililer hetta her xil méwilerni ézip melhem bolghuche sus otta qaynitip, uni qurutup nawatqa oxshash qaturuwalidu. Bundaq méwe qatmisini uzun waqit saqlighili bolidu.
Murabbaning shipaliq roli chong bolup, uyghur milliy tibabetchilikide dora süpitide ishlitilidu.

ムラッバはとりわけカシュガル、ホタン等の〔コメント感謝〕地区で非常に広く普及しており、四季を通じてほとんど全ての家庭で各種の果物で性質のことなるムラッバを作り、体調をムラッバで整えることに長けている。一部の家庭では各種の果物をつぶしてペーストにして弱火で煮て、それを乾かして氷砂糖と同じように硬くする。このような果物の石は長期間保存することができる。
ムラッバの治療効果は大きく、ウイグル民族医学では薬として用いられる。〔コメント感謝〕

『ウイグルの風俗習慣』(uyghur orp-adetliri, 1996, ürümchi)より

参考:リンゴのムラッバの写真

日々ウイグル語 (89)

2012-06-03 14:44:07 | ウイグル語
Talqan

タルカン

Talqan – qedimki yémek türliridin biri. Mehmut qeshqiri «türkiy tillar diwani» (II tom, 271– bet) da «qatturdi» dégen sözni «u talqan'gha yagh qatturdi» dégen jümle bilen chüshendürgen. Bu misal bu yémeklikning nahayiti qedimki yémekliklerdin ikenlikini ispatlaydu. Talqan uzun zamanlarghiche buzulup qalmighachqa, qedi(m)ki zaman jeng yürüshliride, shundaqla uzun seper qilghan karwanlar talqan teyyarlap élip mangatti. Uni qachigha sélip üstige qaynaq su quyup ichishke bolidu. Bu qorsaqni achurmaydu. U mundaq yasilidu: qazan'gha qoy yéghi sélip qizitqandin kéyin unni sélip sus otta uzaq qorulidu. Un sarghayghandin kéyin shéker sélip arilashturup yene qorulidu. Bezide uninggha künjüt yaki ushshaq toghralghan yangaq méghizi arilashturulidu. Andin bu talqanni xaltigha qachiliwélip, xalighan waqitta ishlitidu. Talqan bolupmu charwichiliq rayonlirida köprek ishlitilidu.

タルカン――古い食べ物の種類の一つでである。マフムート・カシュガリーは『テュルク諸語集成』(2巻271ページ)で「混ぜる」という言葉を「彼はタルカンに油を混ぜた」という文によって説明した。この例文はこの食べ物が非常に古い食べ物であることを証明している。タルカンは長期間腐らないので、古代の遠征や、また長旅をする隊商がタルカンを用意して持って行ったのだった。それは器に入れて上から熱湯を注いで食べると良い。これは腹持ちがいい。それは次のように作られる。丸底鍋に羊脂を入れて加熱してから小麦粉を入れて弱火で長く炒められる。小麦粉が飴色になったら砂糖を入れて混ぜてさらに炒められる。時にはそれにゴマもしくは細かく刻まれたクルミの仁が混ぜられる。それからこのタルカンを袋に入れて、好きな時に用いる。タルカンはとりわけ遊牧地域で多く用いられる。

『ウイグルの風俗習慣』(uyghur orp-adetliri, 1996, ürümchi)より

参考:『テュルク諸語集成』漢語訳第2巻191ページ(文中のウイグル語訳271ページに対応)

日々ウイグル語 (88)

2012-06-02 11:24:43 | ウイグル語
Sangza sélishta ot küchige diqqet qilish zörür. Nawada qazandiki yaghning témpératurisi töwen bolup qalsa, sangza chécheklimey, lengmendek sidam bolup qalidu. Yagh heddidin tashqiri qizip ketse, sangzining ichi xam, téshi köyük chiqidu. Shunga yaghning témpératurisini bilish üchün sinaq teriqiside sangza xémiridin bir – ikki poshkal sélip körüsh kérek. Eger poshkal chécheklep tekshi pishsa andin sangza pishurushni bashlash kérek.

サンザを作るときには火力に注意することが必要である。もし鍋の油の温度が低くなってしまったら、サンザは花開かず、ラグマンのようにつるつるになってしまう。油が熱くなりすぎると、サンザの中が生で、外が焦げてしまう。だから油の温度を知るための試験方法としてサンザの生地で1つ2つポシカルを作ってみるべきである。もしもポシカルが花開いて均等に揚がったらサンザを揚げ始めるべきである。

Sangza sélish – xémir teyyarlashtin tartip taki uni pishurup légen'ge tizip chiqquche bolghan pütkül jeryan yuqiri maharet we téxnika telep qilidighan murekkep emgek jeryanidur. Shunga sangza sélishta ikki kishi hazir bolushi shert, biri zuwulini éship teyyarlisa, biri qazan béshida turup pishurushqa we tizishqa mes'ul bolidu.

サンザ作りは――生地を用意してから、それを揚げて大皿に積み上げ終えるまで、全工程で高い技能と技術を要求する複雑な作業工程である。ゆえにサンザを作るときは二人で携わることが必要であり、一人が生地の玉をひねって準備するとき、一人はコンロで揚げることと積み上げることを担当する。

『ウイグルの風俗習慣』(uyghur orp-adetliri, 1996, ürümchi)より

参考:サンザの写真 (1) (2)

日々ウイグル語 (87)

2012-06-01 11:56:26 | ウイグル語
Sangza

サンザ

Sangza – uyghur xelqining en'eniwi yémeklikliridin biri bolup, köprek héyt – bayramlarda dastixan'gha gézek ornida tizish üchün pishurulidu. Hazir toy – tökünlerdimu sangza pishurush adetke aylanmaqta. Sangzining körünüshi körkem bolup, hem chürük, hem mezzilik bolushtek alahidilikke ige.
Sangzining xuruchi adette aq un, aliy derijilik su yéghi yaki ebjesh yagh, piyaz, kawawichin we muwapiq miqdardiki tuzdin ibaret.

サンザ――ウイグル民族の伝統的食べ物の一つであり、多くの祝祭でテーブルクロスに甘味として並べるために作られる。現在は冠婚でもサンザを作ることが習慣になった。サンザの外観は愛らしくて、かつ脆く、しかも風味豊かであるという特徴がある。
サンザの材料は一般に小麦粉、最高水準の植物油もしくは混合油、タマネギ、サンショウと適量の塩から成る。

Sangza sélish usuli: aldi bilen piyazni yalpaqlap toghrap, kawawichin bilen qoshup qaynitip, qoyuq chay renggige kirgende piyaz bilen kawawichinni süzüwétip (eng yaxshisi dakida yaki népiz elgekte süzüsh kérek), süyini sowutimiz, muwapiq miqdarda su yéghini daghlap unimu sowutimiz (adette besh jing unda teyyarlinidighan sangza üchün besh ser etrapida yagh daghlash kérek).

サンザの作り方。最初にタマネギを薄切りにして、サンショウと混ぜて煮て、濃い茶色になったらタマネギとサンショウを裏漉しして(最も良いのはガーゼもしくは細かいふるいで裏漉しすることである)、汁を冷まして、適切な量の植物油を煮立てて、それも冷ましす(普通5斤〔2.5kg〕の小麦粉で作られるサンザのために5両〔250g〕前後の油を煮立てる)。

Sowutulghan kawawichin süyige muwapiq miqdardiki tuz, daghlap sowutulghan yaghni quyup, un sélip qattiqraq qilip xémir yughurimiz. Xémirni barliq küch bilen yaxshi cheylep pishurup on besh minut tindurghandin kéyin bir ser chongluqta zuwula üzüp, uni yene tawlap, azraq yaghlap quruq dasqa yaki légen'ge üst – üstilep tizip, üstini tekshi yaghlap yigirme minut etrapida tindurimiz (tindurush waqti hawa kilimati, tuzning miqdari we xémirning qattiq yumshaqliq derijisige baghliq).

冷まされたサンショウ汁に適量の塩、煮立てて冷まされた油を注いで、生地を入れて硬めに生地をこねる。生地を全力でよくこねて、仕上げて、15分休ませてから1両〔50g〕ぐらいの大きさの生地の玉をちぎって、それをさらに成形して、少し油を塗って乾いた洗面器金盥(かなだらい)〔コメント感謝〕、もしくは大皿に上から上に積み上げて、上に平均に油を塗って20分前後休ませる(休ませる時間は気候、塩の量と生地の硬さの程度によって決まる)。

Zuwula tin'ghandin kéyin uning otturisidin chong barmaq qol bilen töshük échip, xémirni ikki qolning aliqini bilen éship halqisiman pilte yasap, uni yene éship inchike chokining tomluqidek bolghanda, uzunluqi yigirme besh santimétir qilip kalolap ikki tal inchike tayaqchigha ilip qazandiki qizitilghan yaghqa sélip, sangza pishurush chokisi bilen uyaqtin – buyaqqa örüp tekshi sarghaytip pishurimiz. Piyaz we kawawichin qoshup qaynatqan su sangzini chécheklitish rolini oynaydu. Sangza qazandiki mayda chécheklep sel sarghayghandila choka bilen süzüwélinidu. Andin issiq waqtidila telenggige her qétim pishqan bir zuwulliq sangzini bir – birige yérim chishlitip, xuddi yumilaq sellige oxshash üst – üstige orap, poreklep échiliwatqan gül ghunchige oxshash tizilidu.

生地の玉が休み終ったらその中央に親指で穴を開けて、生地を両手でひねってリング状の生地の縄を作って、それをさらにひねって細い箸の太さぐらいにしたら、長さを25センチメートルにして〔これにkalolapという言葉が続くが、これは検索ではこの本以外使われていない。誤記と思われるが意味不明。コメント参照〕2本の細い棒に吊るして丸底鍋の熱くなった油に入れて、サンザを作る箸であちらこちらに向きを変えて平均にきつね色に揚げる。タマネギとサンショウを一緒に沸かした汁はサンザを花開かせる役割を果たす。サンザは鍋の油で花開いて〔表面が割れて〕少し黄色くなったら箸で取り出される。それから熱いうちに毎回揚がる一玉のサンザを互いに半分咬ませて、まるで丸いターバンにそっくりに繰り返し巻いて、開き始めた花のつぼみに似せて洗面器錫皿〔コメント感謝〕に積み上げられる。

『ウイグルの風俗習慣』(uyghur orp-adetliri, 1996, ürümchi)より