今回は第４章、動詞である。
４．１ 動詞は、人称・数によって変化しない。
動詞の形は、-as, -is, -os, -us, -u, -i である。
４．２ 動詞の時制と法について
エスペラントには３つの主な時制がある。
現在形 -as は現在の行動（現在継続している行動を含む）を示す。また、習慣的な行動も示す。
＜注意＞ 多くのヨーロッパ言語では未来の行動に -as を使う傾向がある。
Kiam mi renkontas lin, mi diras tion al li
これはエスペラントではよくない。未来のことには必ず -os を使う。
過去形 -is, 未来形 -os はそれぞれ過去・未来の行動を示す。
＜注意＞ いくつかのヨーロッパ言語の過去についての複数の形をエスペラントでは区別しない。もし誤解を招きうる場合には、合成語や時の副詞を使って表す。
Mi jam estis manĝinta, kiam li venis..
Mi estis foririnta, kiam alvenis mia amiko.
Mi jam foriris, kiam la aŭtobuso alvenis.
その他の３つの主要でない動詞形 未然・条件法 -us, 命令形 -u, 不定形 -i
４．２．１ -us の用法
-us は、創造された、現実ではない、考え出された、仮説のことを表す。
Se mi estus imperiestro de Ĉinujo, mi malpermesus la uzadon de cepoj.
以下の文を比較せよ。
Se pluvus, mi malsekiĝus.：仮説
Se pluvas, mi malsekiĝas.：単純な事実
Se pluvos, mi malsekiĝos.：単純な事実
Se pluvis, mi malsekiĝis.：無意味な文。過去の事実を仮定することは出来ない。ただし、起こったかもしれない（実際には起こらなかった）事について仮定する場合は別である。
＜注意＞丁寧な依頼に使うのはヨーロッパの習慣による。
Ĉu vi donus al mi la salon?
Mi dezirus aĉeti karotojn. Ĉu vi havus ilin?
こういう場合は、bonvole を使う表現またはもっと単純な表現などを推奨する。
Ĉu vi bonvolus doni al mi la salon?
Mi deziras aĉeti karotojn. Ĉu vi havas ilin?
現在の仮説と過去の仮説との区別
Se mi konkerus Ĉinujon, mi alianciĝus kun Japanujo [現在]
Se mi estus konkerinta Ĉinujon, mi estus alianciĝinta kun Japanujo [過去]
＜注意＞多くの北ヨーロッパの人たちは、-us は単純な形のみで使うように主張している。
○ Se hieraŭ mi venus, mi renkontus vin.
× Se hieraŭ mi estus veninta, mi estus renkontinta vin.：こういう表現は使うべきではない。ドイツ語やロシア語の影響である。
４．３ 動名詞・動副詞（分詞）
-anta, -ante, -inta, -inte, -onta, -onte, ata, -ate, -ita, -ite, -ota, -ote
受動態は動詞 esti とともに使われ、前置詞は de である。
Ŝi estas amata de ĉiuj.
４．４ 合成された動詞形
esti はどんな形もとりうる。
Mi estis/estas/estos farinta/faranta/faronta
La laboro estis/estas/estos farita/farata/farota...
４．５ 分詞副詞
能動態：
Farinte ĉion, Marko eliras.
Marŝante, Marko parolas telefone.
Marŝonte, Marko prenas sian marŝ-bastonon.
受動態：
Manĝite de la kato, la muso mortis.
Manĝate de la kato, la muso kriis laŭte.
Manĝote de la kato, la muso provis forkuri.
＜注意＞主文の主語と分詞副詞の主語は必ず同じでなければならない。
４．６ 他動詞と自動詞はエスペラントに存在するか？
明確な回答：いいえ！
しかし、他動詞・自動詞の概念は、動作の対象に前置詞の代わりに対格語尾をつけることを説明するのに有用である。この概念は、同じような現象を持つ言語話者にとって有効であり、また各種の辞書では"tr", "ntr" の印をつけるのが習慣になっている。エスペラントではより単純であり、動詞とその意味が存在するのみである。
単純に、動詞を学ぶ時には、その意味を学ばねばならない。
それは、エスペラントの他の規則と結合する：原則として、文は次の３つから成る。
1- 行動者・主語
2- 行為・動詞
3- 行為の対象・目的語・直接補語・対格
4- その他の状況（時・場所・方法）
Leono ĝoje manĝas gazelon matene sub la suno kun siaj kunleonoj.：主語以外のすべてが語尾または前置詞を持つことに注意せよ。
動詞 manĝi はほとんどの場合直接結びつけられる物（食べられる対象）が対格語尾 -n で結びつけられる。
La akvo bolas matene en la kuirejo dum longa tempo.
動詞 boli には、その主語（ここでは akvo）以外に、その行為に結びつく物がない。
４．７ 動詞の時制の用法
ヨーロッパの言語と比べて、間接話法に於いてのみ異なっている。
直接話法：Petro diris: “Mi volas doni ion al vi.”
間接話法：Petro diris, ke li volas doni ion al mi.
間接話法は一般的に、ke- または疑問詞で導かれる。
Karlo demandis: “Ĉu vi volas iri kun mi?”
Karlo demandis, ĉu mi volas iri kun li.
間接話法は、penso, decido, demando, timo などの語を修飾する。
Li havis la penson, ke li estas feliĉa.
間接話法は、ŝajni, esti evidente, esti klare, esti (ne)eble, esti verŝajne などの主語として使われる。
Ŝajnis, ke pluvas.
Estis evidente, ke li ne estas feliĉa.
＜間接話法についての追加事項＞
間接話法は、言葉・考え・意見・決定・質問・注意などを再現する。
いくつかの言語では、間接話法における動詞の形を変えるが、エスペラントでは常に元の形を保持する。
Li diris: “Mi volas manĝi”. → Li diris, ke li volas manĝi. ：volis としてはならない。
Li diris: “Mi tiam loĝis en Ĉinio.” → Li diris, ke li tiam loĝis en Ĉinio.
Ŝi demandis: “Ĉu vi iros kun mi al kinejo?” → Ŝi demandis, ĉu mi iros kun ŝi al kinejo.
Mi sciis la respondon al la demando: “Kiam li venos?” → Mi sciis, kiam li venos.
Mi volas, ke vi tien iru.
関係詞節はふつう考えや話を再現するものではないので、動詞は絶対時を使う。
Mi ne konis tiun, kiu venis.
Mi ne konis tiun, kiu estis veninta.
Mi ne konis la personon, kiu estis baldaŭ venonta tra la pordo.
ke や疑問詞以外で導かれる間接話法もある。
Jam en Kjöge li volis aĉeti por ŝi oran ringon, sed post pripenso li tion ne faris, ĉar en Kopenhago oni ja certe ricevos multe pli belan.：ricevos はpripenso の時点から見た未来である。
Kiel文は他の誰かの考えを再現する。
Li konfesis al ŝi, kiel kore li ŝin amas.
Ili sidis antaŭ li kaj vidis, kiel li per la fingroj glatigas kaj formas la molan argilon
比較：Mi vidis, kiel rozujo ricevis burĝonon.：ここでは kiel 文は何らかの考えを再現しているわけではない。
kvazaŭ文は誰かの考えや印象を再現することがある。kvazaŭ は考え・印象が事実ではない、見せかけであることを示す。他のkvazŭ文には-us動詞を使うが、間接話法の場合は元の時制を使う。
Li havis la impreson, kvazaŭ la luno lumas en la ĉambron, sed la luno tute ne lumis.
Li havis la senton, kvazaŭ la rimeno de lia tornistro lin premas.
Ŝajnis, kvazaŭ li dormas.
Sonis, kvazaŭ ranoj kvakas.
このような kvazaŭ の用法はザメンホフに多い。現在は、ふつう ke文を使う。 kvazaŭ は副詞的に使う。
Li havis la impreson, ke la luno kvazaŭ lumas
Ŝajnis, ke li kvazaŭ dormas.
間接話法としての不定詞
La maljuna ministro atente aŭskultis, por povi diri tion saman, kiam li revenos al la reĝo; kaj tiel li ankaŭ faris. = ...por ke li povu diri tion saman, kiam li revenos al la reĝo... La ministro は “Mi povu diri tion saman, kiam mi revenos al la reĝo." と考えた。revenos の時制に注意。
* 複文における時制の問題については、小西岳さんの｢文法の散歩道｣という本の中に｢相対時と絶対時｣という名解説がある。説明の仕方は全く異なっている。
bona lingvo の説明は、簡単に言えば、｢間接話法｣の場合には相対時、それ以外の場合は絶対時といっている。ここで｢間接話法｣とは、言葉・考え・意見・決定・質問・注意などを再現するものである。
