今回は第７章、Sistemo en la sistemo：体系の中の体系。
７．１ ia, ial, iam, ie, iel, ies, io, iom, iu.
上記の７個の単語をよく学ぶこと、それらから他の代名詞や副詞の大きな系列を作ることが出来るからである。
それらに”ｋ” の文字を加えれば、疑問詞または関係詞を得る。：kia, kial, kiam, kie, kiel, kies, kio, kiom, kiu.
同じく "t" を加えれば、指示詞を得る。：tia, tial, tiam, tie, tiel, ties, tio, tiom, tiu.
"ĉ" によって共通の語*を得る。：ĉia, ĉial, ĉiam, ĉie, ĉiel, ĉies, ĉio, ĉiom, ĉiu.
*komunaj vortoj：全部を〜詞の形に書こうと思ったが無理だった。
指示詞に単語 “ĉi” を加えることで、より近くを示す語を得る。：tie ĉi (または ĉi tiu)
疑問詞に "ajn" を加えて、無差別の語*を得る。：kia ajn, kial ajn, kiam ajn, kie ajn, kiel ajn, kies ajn, kio ajn, kiom ajn, kiu ajn.
*sendiferencaj vortoj
以上の他、文法語尾や他の語を使って様々な語を作ることが出来る。：tiama, ĉiama, kioma, tiea, ĉi-tiea, tieulo, tiamulo
"kien" による疑問文への答えには対格語尾がつく。
kie vi estas?, tie (en tiu loko); kien vi iras?, tien (al tiu loko), mi iras Parizon, Londonon, domon.
７．２ エスペラントはより大きな体系（sistemo）の中に単語の下部体系（subsistemo）を持つ。
その体系の単語は、２つの部分から成るが、それらは一つの分割できない語とみなされる。Tiu libro は、Ti-libro とはできない。
一つ目の体系：kio, kiu, kia, kiel, kial, kiam, kiom, kie, kies
二つ目の体系：tio , tiu, tia, tiel, tial, tiam, tiom, tie, ties
三つ目の体系：ĉio, ĉiu, ĉia, ĉiel, ĉial, ĉiam, ĉiom, ĉie, ĉies
四つ目の体系：o, iu, ia, iel, ial, iam, iom, ie, ies
五つ目の体系：nenio, neniu, nenia, neniel, nenial, neniam, neniom, nenie, nenies
７．３ 必ずしも読まなくても良い他の説明
ここでは同じ単語が終わりの文字によって分類されている。前節では初めの文字によって分類されていたことがわかるであろう。前部分の文字と後ろ部分の文字は独立ではなく、分割して使うことは出来ない。分類は便宜上のものである。
U の表単語は個々の人・物・事柄と同一性を示す。全ての表単語の中で最も基本的なものであり、対格語尾・複数語尾をとることが出来る。指示詞でもあるので、冠詞 la とともに使うことは出来ない。
U-単語は一般に名詞の指示詞であるが、時にその名詞が省略されている。その場合、"person(j)(n) が隠されていると考えられる。
Kiu persono venis? → Kiu venis?
Ĉu estas iu [persono] en la kuirejo? — Jes, Paŭlo estas tie.
Ĉiu(j) は意味上から言っても常に複数であるが、ĉiu と ĉiuj は区別される。
個々を別々に考える時は ĉiu を、全体を一つのグループとして考える時は ĉiuj を使う。
Por ĉiu tago mi ricevas kvin eŭrojn.
Kvinope ili sin ĵetis sur min, sed mi venkis ĉiujn kvin atakantojn.（全体で一つの戦い）
Kvinope ili sin ĵetis sur min, sed mi venkis ĉiun kvin atakanton.（５つの戦い）
Neniu はふつう "j" をつけないで使う。
La tempon venontan neniu(persono) ankoraŭ konas.
とくに複数を意識する場合など、neniuj を使うこともある。この場合、必ず複数の名詞を伴う。
Ĉe la fenestro restis plu neniuj floroj. Antaŭe estis tie multaj floroj.
O-単語は、名詞で正確に示すことの出来ない事柄を示し、文章全体で示された事柄を表すことが出来る。対格語尾をつけることは出来るが、複数語尾をとることは出来ない。O-単語の修飾語は、ふつう後ろにつける。
Kio estas tio? = Kiu afero estas tiu afero?
Ĉio restis kiel antaŭe. = Ĉiu afero restis kiel antaŭe.
Kion bonan vi trovis tie?
Nenion interesan mi trovis.
tio と ĝi の使い分け
名詞で明確に定義できない、したくない事柄を示す場合は tio、それまでに名詞で定義された事柄については ĝi を使う。とくに、文章で表された事柄については必ず tio を使う。
Ŝi rakontis belan fabelon. Tio estis tre amuza.：彼女の話したことが面白かった。
Ŝi rakontis belan fabelon. Ĝi estis tre amuza. ：童話が面白かった。
A-単語は、形容詞的に働く。対格語尾・複数語尾をとることが出来る。一般の形容詞とは違って、常に性質や種類を示す。指示詞でもあるので、冠詞 la とともに用いることは出来ない。
Kia li estas? Ĉu li estas maljuna aŭ juna?
Kian aĝon vi havas?
Kia estas via nomo? Kiu estas via nomo? の方がよく使われる。
Tia はあとに来る Kia-文を指し示す。tia のあとに述語を含む文全体が来なくて、単に文の一部が来る場合は、比較の kiel を使う。
Li estas tia kiel mi.
Restu ĉiam tia, kia vi estas!
kio と kia, tia と tio の違いは明確であるが、ia と iu, ĉia と ĉiu, nenia と neniu などの違いはときに小さい。
Kia homo li estas?：その人の性格などについての質問。
Kiu homo li estas?：誰であるかを特定するために名前などを聞いている。
Tia opinio estas tute erara.
Tiu opinio estas tute erara.
ES-単語は所有代名詞と同様、名詞を修飾する指示詞である。es-単語を de-表現に替えた場合は一般的に la を使わねばならない。
Kies filino vi estas?
Mi efektive ne scias, kies kulpo ĝi estas.
Ili ekvidis virinon, kies vizaĝon ili en la krepusko ne rekonis.
Memoru, ke Esperanto estas nenies propraĵo.
nenies はふつう人に使い、ものに使うことはない。
E-単語には、複数単語をつけることが出来るが、対格語尾は方向を示す場合にのみつけることが出来る。
Pli bela reĝidino ol ŝi troviĝis nenie en la mondo.
Kien vi iras? — Mi iras en la ĝardenon.
AM-単語には対格語尾も複数語尾もつかない。
時間について正確に問う時には、kiam ではなく、kioma を使う。
Li skribis al mi, ke li intencas ĝin eldoni, sed li ne skribis ankoraŭ kiam li ĝin eldonos.
En unu tago, kiam ŝi estis apud tiu fonto, venis al ŝi malriĉa virino.
Tubeto, en kiun oni metas cigaron, kiam oni ĝin fumas, estas cigaringo.
De kiam vi loĝas ĉi tie?
por ĉiam は、結果が常に残っていることを示す。
La maljunulo fermos por ĉiam siajn okulojn.
AL-単語には対格語尾も複数語尾もつかない。
tial と ĉar の違いに注意。ĉar は原因を示す副文を導く。
Mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti, ĉar hodiaŭ estas bela frosta vetero.
nenial は実用的にはほとんど使われないが使う場合は他の neni-単語と同じく、文全体を否定する。
Tian Regularon por nia Ligo mi nenial povus aprobi.
Vi povus inciti lin kiom ajn. Li nenial kolerus.
肯定的な意味を表現する場合は、sen kaŭzo, senkaŭze, senmotive などを使う。
Ŝi ridis senkaŭze.
EL-単語は副詞的な表単語で、時・場合（am-単語）、場所（e-単語）、原因（al-単語）、量・数（om-単語）以外の場合に使う（おおむね他のすべての意味に使える）。とくに、程度や方法に使う。対格語尾も複数語尾もつかない。
Kiel li aspektas?
Kiel vi fartas?
Rakontu al mi per malmulte da vortoj, kiel tio okazis.
Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem.
OM-単語には対格語尾も複数語尾もつかない。
しばしば kiom と tiom は multe(multaj) とともに使われる。multe は省略できるが、意味を強調する。
iom は論理的には不定の量を表すが、実用的には少量を表すために使われている。malmulte と混同しないこと。
Li faris iom da eraroj.：誤りは多くはないが、称賛するほどではない。
Li faris malmulte da eraroj.：称賛に値するほど少ない。
ĉiom は実用的には、同じ意味で ĉio の方が多く使われる。
OM-単語は副詞的にも名詞的にも使われる。
一般的に、程度を示す場合は kiel や tiel が使われるが、強く強調する場合は代わりに kiom などの om-単語を使うことが出来る。
７．４ ĉi と ajn
ĉi はti-単語の前にも後にもつけられる。ĉi-単語にもつく。
Ĉi ĉio (= Ĉio ĉi tio) okazis hieraŭ.
ĉi は名詞にもつく。この場合は ĉi tiu の意味をつけ加える。
Ĉi-libro estas bela = ĉi tiu libro estas bela.：このばあい、ハイフンが必要である。
ĉi を ĉi tie の意味では使わないこと。ザメンホフはこの意味で使ったことがあり、PIV の用例にもあげられているが、実用的にはこの用法は消えている。
ĉi ne estas akvo. → ĉi tie ne estas akvo
se korpe mi forestas, spirite mi estas ĉi! → se korpe mi forestas, spirite mi estas ĉi tie!.
* エス日辞典にも[まれに] として＝ĉi tie とある。
ajn は、ki-単語と ĉi-単語などの後ろにつけ不定の意味を与える。
Iu ajn rajtas havi identigan dokumenton.
形容詞 ajna も使える。
Ajna libro taŭgas.
