算額(その404)
法道寺善の算変法「観術」
永井信一:早数教分科会レポート「和算と反転法について」
http://www2.ttcn.ne.jp/~nagai/waseda/wasan/hanten.pdf
外円の中に 5 個の円が入っている。東円,西円,南円の直径がそれぞれ 3 寸,1 寸,2 寸のとき,外円,北円,心円の直径を求めよ。
外円の中心を原点に置き,西円の中心が x 軸上に来るように円を配置する。
東円の半径と中心座標を r1, (x1, y1)
西円の半径と中心座標を r2, (r0 - r2, 0)
南円の半径と中心座標を r3, (x3, y3)
北円の半径と中心座標を r4, (x4, y4)
心円の半径と中心座標を r5, (x5, y5)
外円の半径と中心座標を r0, (0, 0)
として連立方程式を立て nlsolve() で数値解を求める。
include("julia-source.txt");
using SymPy
@syms r0::positive, r1::positive, x1::negative, y1::negative,
r2::positive, r3::positive, x3::positive, y3::positive,
r4::positive, x4::positive, y4::negative,
r5::positive, x5::positive, y5::negative;
(r1, r2, r3) = (3, 1, 2) .// 2
eq1 = x1^2 + y1^2 - (r0 - r1)^2
eq2 = x3^2 + y3^2 - (r0 - r3)^2
eq3 = x4^2 + y4^2 - (r0 - r4)^2
eq4 = (x3 - x1)^2 + (y3 - y1)^2 - (r3 + r1)^2
eq5 = (x4 - x1)^2 + (y4 - y1)^2 - (r4 + r1)^2
eq6 = (x5 - x1)^2 + (y5 - y1)^2 - (r5 + r1)^2
eq7 = (r0 - r2 - x3)^2 + y3^2 - (r2 + r3)^2
eq8 = (r0 - r2 - x4)^2 + y4^2 - (r2 + r4)^2
eq9 = (r0 - r2 - x5)^2 + y5^2 - (r2 + r5)^2
eq10 = (x3 - x5)^2 + (y3 - y5)^2 - (r3 + r5)^2
eq11 = (x4 - x5)^2 + (y4 - y5)^2 - (r4 + r5)^2;
# res = solve((eq1, eq2, eq3, eq4, eq5, eq6, eq7, eq8, eq9, eq10, eq11))
using NLsolve
function nls(func, params...; ini = [0.0])
if typeof(ini) <: Number
r = nlsolve((vout, vin) -> vout[1] = func(vin[1], params..., [ini]), ftol=big"1e-40")
v = r.zero[1]
else
r = nlsolve((vout, vin)->vout .= func(vin, params...), ini, ftol=big"1e-40")
v = r.zero
end
return v, r.f_converged
end;
function H(u)
(r0, x1, y1, x3, y3, r4, x4, y4, r5, x5, y5) = u
return [
x1^2 + y1^2 - (r0 - 3/2)^2, # eq1
x3^2 + y3^2 - (r0 - 1)^2, # eq2
x4^2 + y4^2 - (r0 - r4)^2, # eq3
(-x1 + x3)^2 + (-y1 + y3)^2 - 25/4, # eq4
-(r4 + 3/2)^2 + (-x1 + x4)^2 + (-y1 + y4)^2, # eq5
-(r5 + 3/2)^2 + (-x1 + x5)^2 + (-y1 + y5)^2, # eq6
y3^2 + (r0 - x3 - 1/2)^2 - 9/4, # eq7
y4^2 - (r4 + 1/2)^2 + (r0 - x4 - 1/2)^2, # eq8
y5^2 - (r5 + 1/2)^2 + (r0 - x5 - 1/2)^2, # eq9
-(r5 + 1)^2 + (x3 - x5)^2 + (y3 - y5)^2, # eq10
-(r4 + r5)^2 + (x4 - x5)^2 + (y4 - y5)^2, # eq11
]
end;
iniv = [big"2.5", -0.9, -0.4, 0.9, 1.2, 0.6, 1.2, -1.3, 0.32, 1.0, -0.3]
res = nls(H, ini=iniv);
println(res);
(BigFloat[2.508041569829081421977001552141168300225929489745528932614456499113765038860902, -0.485951405752271286255384816114094927579869826307774264025836820627077860874849, -0.8831755418663212924359755945019721217093601316808355690943080396556492904135786, 1.010043911301963852566206096056080557623999906394429728983586117023084099186487, 1.119821715084321284656363526042374037999885992006369003023642241853344206655946, 0.6000000000000000000000000000000000000000012240791396860081807414352057058378827, 1.609242974712810880330524278490115654664770306212569723396079629646188139868433, -1.025163245797121287768208353426213271483677234175174482387089368453727261649156, 0.3262233880108996037951833703229864820441137963024028723844040481034973892347998, 1.20445443902395988951867252073114035193644842415907539462550103774599845159441, -0.1920750116506622924019613444332251808267586158530185578363832744817135812429724], true)
r0 = 2.50804; x1 = -0.485951; y1 = -0.883176; x3 = 1.01004; y3 = 1.11982; r4 = 0.6; x4 = 1.60924; y4 = -1.02516; r5 = 0.326223; x5 = 1.20445; y5 = -0.192075
北径 = 1.2; 外径 = 5.01608; 心径 = 0.652447
using Plots
function draw(more=false)
pyplot(size=(500, 500), grid=false, aspectratio=1, label="", fontfamily="IPAMincho")
(r1, r2, r3) = (3, 1, 2) .// 2
(r0, x1, y1, x3, y3, r4, x4, y4, r5, x5, y5) = res[1]
@printf("r0 = %g; x1 = %g; y1 = %g; x3 = %g; y3 = %g; r4 = %g; x4 = %g; y4 = %g; r5 = %g; x5 = %g; y5 = %g\n", r0, x1, y1, x3, y3, r4, x4, y4, r5, x5, y5)
@printf("北径 = %g; 外径 = %g; 心径 = %g\n", 2r4, 2r0, 2r5)
plot()
circle(0, 0, r0, :black)
circle(x1, y1, r1)
circle(r0 - r2, 0, r2, :blue)
circle(x3, y3, r3, :orange)
circle(x4, y4, r4, :magenta)
circle(x5, y5, r5, :brown)
if more
delta = (fontheight = (ylims()[2]- ylims()[1]) / 500 * 10 * 2) / 3 # size[2] * fontsize * 2
point(x1, y1, " 東:r1,(x1,y1)", :red, :center, delta=-delta)
point(r0 - r2, 0, " 西:r2\n(r0-r2,0)", :blue, :center, :bottom, delta=delta)
point(x3, y3, " 南:r3,(x3,y3)", :orange, :center, delta=-delta)
point(x4, y4, " 北:r4,(x4,y4)", :magenta, :center, delta=-delta)
point(x5, y5, " 心:r5\n(x5,y5)", :brown, :center, :vcenter, delta=delta/2)
point(0, r0, " r0", :black, :left, :top, delta=-delta/2)
vline!([0], color=:black, lw=0.5)
hline!([0], color=:black, lw=0.5)
else
plot!(showaxis=false)
end
end;