算額(その882)
六四 加須市不動岡 総願寺 慶応2年(1866)
埼玉県立図書館:埼玉県史料集 第二集『埼玉の算額』,昭和44年,誠美堂印刷所,埼玉県与野市.
長方形の中に対角線と斜線を引き,区画された領域に甲円,乙円 2 個ずつを入れる。乙円の直径が 1 寸のとき,長方形の長辺の長さはいかほどか。
長方形の長辺,短辺をそれぞれ a, b
斜線と長辺の交点座標を (c, 0)
甲円の半径と中心座標を r1, (a - r1, y1), (a/2, r1)
乙円の半径と中心座標を r2, (r2, b/2 + r1)
とおき,以下の連立方程式の数値解を求める。
include("julia-source.txt");
using SymPy
@syms d, a::positive, b::positive, c::positive,
r1::positive, y1::positive, r2::positive
eq1 = numerator(apart(dist(a, 0, 0, b, a - r1, y1) - r1^2, d))
eq2 = numerator(apart(dist(a, 0, 0, b, a/2, r1) - r1^2, d))
eq3 = numerator(apart(dist(a, 0, 0, b, r2, b/2 + r2) - r2^2, d))
eq4 = numerator(apart(dist(a, b, c, 0, a - r1, y1) - r1^2, d))
eq5 = numerator(apart(dist(a, b, c, 0, a/2, r1) - r1^2, d));
using NLsolve
function nls(func, params...; ini = [0.0])
if typeof(ini) <: Number
r = nlsolve((vout, vin) -> vout[1] = func(vin[1], params..., [ini]), ftol=big"1e-40")
v = r.zero[1]
else
r = nlsolve((vout, vin)->vout .= func(vin, params...), ini, ftol=big"1e-40")
v = r.zero
end
return Float64.(v), r.f_converged
end;
function H(u)
(a, b, c, r1, y1) = u
return [
-a^2*r1^2 + a^2*y1^2 - 2*a*b*r1*y1, # eq1
a^2*b^2 - 4*a^2*b*r1 - 4*b^2*r1^2, # eq2
a^2*b^2 - 4*a^2*b*r2 - 4*a*b^2*r2 + 8*a*b*r2^2, # eq3
a^2*b^2 - 2*a^2*b*y1 - a^2*r1^2 + a^2*y1^2 - 2*a*b^2*c - 2*a*b^2*r1 + 4*a*b*c*y1 + 2*a*b*r1*y1 + 2*a*c*r1^2 - 2*a*c*y1^2 + b^2*c^2 + 2*b^2*c*r1 - 2*b*c^2*y1 - 2*b*c*r1*y1 - c^2*r1^2 + c^2*y1^2, # eq4
a^2*b^2 - 4*a^2*b*r1 - 4*a*b^2*c + 12*a*b*c*r1 + 4*b^2*c^2 - 4*b^2*r1^2 - 8*b*c^2*r1, # eq5
]
end;
r2 = 1/2
iniv = BigFloat[53, 28, 30, 6, 11] ./5
res = nls(H, ini=iniv)
([5.23606797749979, 2.618033988749895, 2.8944271909999157, 0.6180339887498949, 1.0], true)
長方形の長辺の長さは 5.23606797749979 である。
算額では「術曰置五個開平方加三個得直長合問」は √5 + 3 = 5.23606797749979 なので,数値解がこれに一致していることがわかる。
その他のパラメータは以下のとおりである。
r2 = 0.5; a = 5.23607; b = 2.61803; c = 2.89443; r1 = 0.618034; y1 = 1
function draw(more=false)
pyplot(size=(500, 500), grid=false, aspectratio=1, label="", fontfamily="IPAMincho")
r2 = 1/2
(a, b, c, r1, y1) = res[1]
@printf("乙円の直径が %g のとき,長方形の長辺は %g である\n", 2r2, a)
@printf("r2 = %g; a = %g; b = %g; c = %g; r1 = %g; y1 = %g\n", r2, a, b, c, r1, y1)
plot([0, a, a, 0, 0], [0, 0, b, b, 0], color=:magenta, lw=0.5)
circle(a - r1, y1, r1)
circle(a/2, r1, r1)
circle(r2, b/2 + r2, r2, :green)
circle(r2, b/2 - r2, r2, :green)
segment(0, 0, a, b, :blue)
segment(0, b, a, 0, :blue)
segment(c, 0, a, b, :blue)
if more
delta = (fontheight = (ylims()[2]- ylims()[1]) / 500 * 10 * 2) /3 # size[2] * fontsize * 2
hline!([0], color=:gray80, lw=0.5)
vline!([0], color=:gray80, lw=0.5)
point(a, 0, " a", :magenta, :left, :bottom, delta=delta/2)
point(c, 0, " c", :magenta, :left, :bottom, delta=delta/2)
point(0, b, " b", :magenta, :left, :bottom, delta=delta/2)
point(a - r1, y1, "甲円:r1\n(a-r1,y1)", :red, :center, delta=-delta/2)
point(a/2, r1, "甲円:r1\n(a/2,r1)", :red, :center, delta=-delta/2)
point(r2, b/2 + r2, "乙円:r2\n(r2,b/2+r2)", :green, :center, :bottom, delta=delta/2)
end
end;
※コメント投稿者のブログIDはブログ作成者のみに通知されます