文法事項をゴチャゴチャ考えるより、自然に使えばおおよそ正しくいエスペラントになるような気がする。
関係詞 kiu を受ける tiu はしばしば省略される。特別な規則はなく、誤解を生じなければ省略してよい。
Tiu , kiu havas forton, havas rajton. > Kiu havas forton, havas rajton.
しかし、単独の tiun, tiujn を省略することはない。
★ Mi finfine provis, kiujn vi tiom lauxdis.
> Mi finfine provis tiujn, kiujn vi tiom lauxdis.
tio, kio の tio も同様であるが、tion も省略できる。
Tio, kio pasis, ne revenos. > Kio pasis, ne revenos.
しかし、tio, kio に前置詞がつくときは省略しない。
★ Marta renkontigxis, kun kio renkontigxas milionoj da homoj.
> Marta renkontigxis kun tio, kun kio renkontigxas...
関係詞節を持つ複文の ti-単語を省略する場合、ki-単語と ti-単語が同じ働きをしている必要がある。
★ Mi konas, kiu venis.
> Mi konas tiun, kiu venis.
★ Gxi estas besto, kian vi timas.
> Gxi estas tia besto, kian vi timas.
★ Ili logxas, de kie mi venas.
> Ili logxas tie, de kie mi venas.
★ Li devenas, kien mi iros.
> Li devenas de tie, kien mi iros.
★ Li venas de kie mi logxas.
> Li venas de tie, kie mi logxas.
いくつかの民族語では関係詞の省略が可能であるが、エスペラントでは出来ない。
★ La viro, mi vidis, portis valizon.
> La viro, kiun mi vidis, portis valizon.
★ Nun estas la horo, sxi normale alvenas.
> Nun estas la horo, kiam sxi normale alvenas.
★ Mi vidis tiun knabinon, vi parolis pri.
> Mi vidis tiun knabinon, pri kiu vi parolis.
写真はネパールにて